萌新福利 安戈洛版本九职业蓝白卡组大合集上

Các nguyên th?:

• Sergio Mattarella, T?ng th?ng Y
• Salman c?a ? R?p Xê út, Vua ? R?p Xê út
• Alberto Fernández, T?ng th?ng Argentina

---

• Joe Biden, T?ng th?ng Hoa K?
• Charles III, Qu?c v??ng Anh
• Vladimir Vladimirovich Putin, T?ng th?ng Nga

---

• Abdel Fattah el-Sisi, T?ng th?ng Ai C?p
• Emmanuel Macron, T?ng th?ng Pháp
• Cyril Ramaphosa, T?ng th?ng Nam Phi

---

• Jair Bolsonaro, T?ng th?ng Brazil
• Naruhito, Thiên hoàng Nh?t B?n
• Frank-Walter Steinmeier, T?ng th?ng ??c

---

• Giáo hoàng Phanxic?, Giáo hoàng
• Miguel Díaz-Canel Bermúdez, Bí th? th? nh?t, Ch? t?ch Cuba
• David Hurley, Toàn quy?n úc

---

• Yoon Suk-yeol, T?ng th?ng Hàn Qu?c
• Joko Widodo, T?ng th?ng Indonesia
• Halimah Yacob, T?ng th?ng Singapore

百度 据西部证券此前业绩预告，公司2017年归属母公司净利润约亿元。

Nguyên th? qu?c gia là ng??i ??ng ??u m?t qu?c gia.

Trong m?t s? qu?c gia, nguyên th? kiêm trách nhi?m ??ng ??u c? quan hành pháp. Tuy nhiên, hi?n nay ngoài m?t vài nguyên th? qu?c gia nh? T?ng th?ng Hoa K?, T?ng th?ng Indonesia,… c?ng là ng??i ??ng ??u chính ph?, h?u h?t các nguyên th? qu?c gia khác ch? gi? m?t ch?c v? danh d? v?i nh?ng quy?n l?c h?n ch? nh? ??i di?n qu?c gia trong các nghi l? quan tr?ng, phong th??ng các t??c hàm cao c?p, kí các s?c l?nh và tuyên b? tình tr?ng chi?n tranh.

Th? ch? hi?n pháp

M?t qu?c gia ??c l?p th?ng th??ng có m?t nguyên th? qu?c gia và quy?t ??nh ph?m vi quy?n hành pháp ho?c các ch?c n?ng ??i di?n chính th?c c?a nguyên th? ?ó. Theo quy ??nh v? nghi th?c, nguyên th? c?a m?t qu?c gia ??c l?p và có ch? quy?n th??ng ???c xác ??nh là ng??i mà, theo hi?n pháp c?a qu?c gia ?ó, là quan v??ng tr? vì trong tr??ng h?p ch? ?? quan ch?, ho?c t?ng th?ng trong tr??ng h?p c?ng hoà.

Trong các hi?n pháp nhà n??c (lu?t c? b?n) thi?t l?p các h? th?ng chính tr? khác nhau, có th? chia nguyên th? qu?c gia thành b?n lo?i chính:

1. Th? ch? ??i ngh?, v?i hai m? hình nh? ???c chia ra:
   1. Th? ch? tiêu chu?n, trong ?ó nguyên th? qu?c gia, v? m?t lí thuy?t, n?m gi? các quy?n hành pháp quan tr?ng, nh?ng quy?n l?c này ???c th?c thi d?a trên s? tham v?n b?t bu?c c?a ng??i ??ng ??u chính ph? (ví d?: V??ng qu?c Anh, ?n ??, ??c).
   2. Th? ch? phi hành pháp, trong ?ó nguyên th? qu?c gia kh?ng có ho?c ch? n?m gi? r?t ít quy?n hành pháp, ch? y?u ??m nh?n vai trò nghi l? và mang tính bi?u t??ng (ví d?: Thu? ?i?n, Nh?t B?n, Israel).
2. Th? ch? bán t?ng th?ng, trong ?ó nguyên th? qu?c gia chia s? các quy?n hành pháp quan tr?ng v?i ng??i ??ng ??u chính ph? ho?c n?i các (ví d?: Nga, Pháp).
3. Th? ch? t?ng th?ng, trong ?ó nguyên th? qu?c gia c?ng là ng??i ??ng ??u chính ph? và n?m gi? m?i quy?n hành pháp (ví d?: Hoa K?).

Trong m?t ??n v? liên bang ho?c m?t l?nh th? ph? thu?c, vai trò t??ng t? ???c th?c hi?n b?i ng??i ??m nhi?m ch?c v? t??ng ?ng v?i nguyên th? qu?c gia. Ví d?, t?i m?i t?nh c?a Canada, vai trò này do phó th?ng ??c ??m nh?n, trong khi ? h?u h?t các L?nh th? h?i ngo?i thu?c Anh, quy?n h?n và nhi?m v? thu?c v? th?ng ??c. ?i?u này c?ng áp d?ng cho các bang c?a úc, các bang c?a ?n ??, v.v. Ch?ng h?n, v?n b?n Lu?t C? b?n c?a H?ng K?ng quy ??nh ng??i ??ng ??u c? quan hành pháp là l?nh ??o c?a ??c khu hành chính, ??ng th?i gi? vai trò là ng??i ??ng ??u chính ph?. Tuy nhiên, nh?ng ng??i ??ng ??u nhà n??c phi ch? quy?n này th??ng có vai trò h?n ch? ho?c kh?ng có vai trò trong các v?n ?? ngo?i giao, tu? thu?c vào tình tr?ng, các quy ??nh, c?ng nh? th?ng l? c?a các l?nh th? liên quan.

Th? ch? ??i ngh?

M? hình chu?n

Trong th? ch? ??i ngh?, nguyên th? qu?c gia th??ng mang tính bi?u t??ng, trong khi quy?n hành pháp th?c t? thu?c v? ng??i ??ng ??u chính ph? và n?i các – nh?ng ng??i ch?u trách nhi?m tr??c c? quan l?p pháp. ?? duy trì quy?n l?c, ng??i ??ng ??u chính ph? ph?i ???c s? ?ng h? c?a ?a s? ngh? vi?n; ng??c l?i, c? quan l?p pháp có quy?n b? phi?u b?i nhi?m chính ph? ho?c bu?c gi?i tán ngh? vi?n. C? ch? này ??m b?o hành pháp ch?u trách nhi?m hi?n ??nh tr??c l?p pháp, ??ng th?i duy trì tính h?p pháp trong vi?c t? v?n và th?c thi quy?t ??nh thay m?t nguyên th? qu?c gia.

Trong ch? ?? quan ch? l?p hi?n, tính h?p pháp c?a nguyên th? qu?c gia kh?ng th?ng qua b?u c? th??ng xu?t phát t? s? ch?p thu?n m?c nhiên c?a nhan dan th?ng qua các ??i di?n ???c b?u c?. Ví d?, trong Cách m?ng Vinh quang, Ngh? vi?n Anh ?? th?c hi?n th?m quy?n c?a mình ?? b? nhi?m các Qu?c v??ng Mary II và William III làm ??ng quan v??ng. T??ng t?, vi?c thoái v? c?a Edward VIII yêu c?u s? phê chu?n t? m?i trong sáu V??ng qu?c Th?nh v??ng chung n?i ?ng tr? vì. Trong các ch? ?? quan ch? có hi?n pháp thành v?n, vai trò qu?c ch? ???c thi?t l?p theo quy ??nh c?a hi?n pháp và có th? b? b?i b? th?ng qua quy trình dan ch? ?? s?a ??i hi?n pháp. Tuy nhiên, trong nhi?u tr??ng h?p, các quy trình s?a ??i này ph?i ??i m?t v?i nh?ng rào c?n th? t?c nghiêm ng?t, nh? ???c quy ??nh trong Hi?n pháp Tay Ban Nha.

Ng??c l?i, ? các n??c c?ng hoà ngh? vi?n (nh? ?n ??, ??c, áo, Y và Israel), nguyên th? qu?c gia th??ng mang danh hi?u t?ng th?ng. Ch?c n?ng c?a t?ng th?ng trong các h? th?ng này ph?n l?n mang tính nghi l? và t??ng tr?ng, khác bi?t r? r?t so v?i vai trò c?a t?ng th?ng trong các ch? ?? t?ng th?ng ho?c bán t?ng th?ng, n?i t?ng th?ng th??ng n?m gi? quy?n hành pháp ?áng k?.

Có nhi?u bi?n th? v? vai trò c?a nguyên th? qu?c gia trong th? ch? ??i ngh?. Các hi?n pháp lau ??i th??ng trao cho nguyên th? qu?c gia quy?n h?n l?n h?n trong vi?c th?c thi quy?n l?c. M?t s? h? th?ng ??i ngh? lau ??i th?c ch?t trao quy?n t??ng t? ch? ?? t?ng th?ng ho?c bán t?ng th?ng, ??i khi thi?u nguyên t?c dan ch? hi?n ??i nh? trách nhi?m gi?i trình tr??c qu?c h?i. Th?c t?, quan ch? th??ng có quy?n tuyên chi?n mà kh?ng c?n s? ch?p thu?n c?a qu?c h?i

Ví d?, theo hi?n pháp n?m 1848 c?a V??ng qu?c Sardinia, và sau ?ó là V??ng qu?c Y, b?n Statuto Albertino, vi?c qu?c h?i phê chu?n chính ph? do quan ch? b? nhi?m ch? là th?ng l?, ch? kh?ng ph?i là yêu c?u b?t bu?c theo quy ??nh c?a pháp lu?t.

Ví d? v? các nguyên th? qu?c gia trong th? ch? ??i ngh? s? d?ng quy?n l?c l?n h?n bình th??ng, ho?c do hi?n pháp kh?ng r? ràng ho?c trong tình hu?ng kh?ng ho?ng hi?n pháp, bao g?m quy?t ??nh c?a Vua Leopold III c?a B? v? vi?c ??u hàng quan ??i ??c xam l??c vào n?m 1940 thay m?t cho qu?c gia c?a ?ng, trái v?i y mu?n c?a chính ph?. Cho r?ng trách nhi?m c?a ?ng ??i v?i qu?c gia, theo l?i th? ??ng quang, yêu c?u ?ng hành ??ng, ?ng tin r?ng quy?t ??nh c?a chính ph? ?ng là sai l?m khi ch?n chi?n ??u thay vì ??u hàng, và s? gay t?n h?i cho B?. (Quy?t ??nh c?a Leopold gay ra tranh c?i l?n. Sau Th? chi?n II, B? ?? t? ch?c m?t cu?c tr?ng c?u dan y ?? cho phép ?ng ti?p t?c quy?n l?c và ngh?a v? quan v??ng, nh?ng do s? tranh c?i kéo dài, ?ng cu?i cùng ?? thoái v?.) Cu?c kh?ng ho?ng hi?n pháp c?a B? vào n?m 1990, khi nguyên th? qu?c gia t? ch?i kí vào m?t d? lu?t cho phép phá thai, ?? ???c gi?i quy?t khi n?i các n?m quy?n c?ng b? lu?t này trong khi ?ng b? coi là "kh?ng th? tr? vì" trong su?t hai m??i b?n gi?.

Th? ch? phi ?i?u hành

Nguyên th? qu?c gia hoàn toàn b? lo?i tr? kh?i quy?n hành pháp: H? kh?ng s? h?u b?t kì quy?n l?c hành pháp lí thuy?t nào ho?c vai trò nào, ngay c? v? m?t hình th?c, trong chính ph?. Do ?ó, các chính ph? c?a các qu?c gia này kh?ng ???c g?i theo ki?u truy?n th?ng c?a các nguyên th? qu?c gia trong m? hình ngh? vi?n nh? His/Her Majesty's Government ho?c His/Her Excellency's Government. Trong ph?m vi chung này, có th? t?n t?i các bi?n th? v? quy?n h?n và ch?c n?ng.

Hi?n pháp Nh?t B?n (日本国憲法, Nihonkoku-Kenpō) ???c so?n th?o d??i s? chi?m ?óng c?a ??ng minh sau Th? chi?n II và nh?m thay th? h? th?ng quan phi?t và ch? ?? quan ch? g?n nh? tuy?t ??i tr??c ?ó b?ng m?t h? th?ng dan ch? t? do ki?u ngh? vi?n. Hi?n pháp r? ràng trao toàn b? quy?n hành pháp cho N?i các, do Th? t??ng ch? trì (các ?i?u 65 và 66) và ch?u trách nhi?m tr??c Qu?c h?i (các ?i?u 67 và 69). Thiên hoàng ???c ??nh ngh?a trong hi?n pháp là "bi?u t??ng c?a Nhà n??c và s? ?oàn k?t c?a nhan dan" (?i?u 1), và ???c c?ng nh?n r?ng r?i trên th? gi?i là nguyên th? qu?c gia c?a Nh?t B?n. M?c dù Thiên hoàng chính th?c b? nhi?m Th? t??ng vào ch?c v?, nh?ng ?i?u 6 c?a hi?n pháp yêu c?u ?ng ph?i b? nhi?m ?ng c? viên "theo ch? ??nh c?a Qu?c h?i", mà kh?ng có quy?n t? ch?i b? nhi?m. Thiên hoàng gi? vai trò nghi l?, kh?ng có quy?n quy?t ??nh ??c l?p liên quan ??n vi?c cai tr? Nh?t B?n.

K? t? khi th?ng qua Lu?t C? b?n n?m 1974 ? Thu? ?i?n, quan ch? c?a Thu? ?i?n kh?ng còn gi? nhi?u ch?c n?ng nguyên th? qu?c gia theo m? hình ngh? vi?n nh? tr??c ?ay, nh? trong Lu?t C? b?n n?m 1809. Ngày nay, Ch? t?ch Riksdag (Ch? t?ch Qu?c h?i) b? nhi?m (sau khi có cu?c b? phi?u t?i Riksdag) th? t??ng và ch?m d?t nhi?m v? c?a h? sau khi có cu?c b? phi?u b?t tín nhi?m ho?c t? ch?c t? nguy?n. Các thành viên N?i các ???c b? nhi?m và cách ch?c theo quy?t ??nh duy nh?t c?a th? t??ng. Các ??o lu?t và ngh? ??nh ???c c?ng b? b?i hai thành viên N?i các kí chung "Thay m?t Chính ph?" và chính ph?—ch? kh?ng ph?i vua—là bên kí k?t cao nh?t ??i v?i các hi?p ??c qu?c t?. Các ch?c n?ng chính th?c còn l?i c?a nguyên th? qu?c gia, theo m?nh l?nh hi?n pháp ho?c theo th?ng l? kh?ng thành v?n, bao g?m m? phiên h?p hàng n?m c?a Riksdag, ti?p nh?n các ??i s? n??c ngoài và kí th? gi?i thi?u cho các ??i s? Thu? ?i?n, ch? trì u? ban t? v?n ??i ngo?i, ch? trì h?i ??ng N?i các ??c bi?t khi th? t??ng m?i nh?m ch?c và ???c th? t??ng th?ng báo v? các v?n ?? qu?c gia.

Ng??c l?i, m?i liên h? duy nh?t c?a T?ng th?ng Ireland v?i chính ph? Ireland là th?ng qua m?t bu?i th?ng báo chính th?c do Taoiseach (ng??i ??ng ??u chính ph?) cung c?p cho t?ng th?ng. Tuy nhiên, t?ng th?ng kh?ng có quy?n truy c?p vào tài li?u và m?i quy?n ti?p c?n các b? tr??ng ??u th?ng qua B? Taoiseach. Tuy nhiên, t?ng th?ng có quy?n l?c d? tr? h?n ch?, ch?ng h?n nh? chuy?n m?t d? lu?t t?i Toà án T?i cao ?? ki?m tra tính h?p hi?n, quy?n này ???c s? d?ng theo quy?t ??nh c?a t?ng th?ng.

Nguyên th? qu?c gia c?ng hoà kh?ng hành pháp c?c ?oan nh?t là T?ng th?ng Israel, ng??i kh?ng có quy?n l?c d? tr? nào. Quy?n l?c nghi l? ít ?i mà t?ng th?ng s? h?u là trao quy?n thành l?p chính ph?, phê chu?n vi?c gi?i tán Knesset do th? t??ng ?? ngh?, và an xá t?i ph?m ho?c gi?m án.

Th? ch? ?i?u hành

M?t s? n??c c?ng hoà ngh? vi?n nh? Nam Phi, Botswana và Kiribati k?t h?p vai trò nguyên th? qu?c gia v?i ng??i ??ng ??u chính ph? theo ki?u t?ng th?ng. Tuy nhiên, t?ng th?ng – ng??i ??ng ??u hành pháp – v?n ph? thu?c vào tín nhi?m qu?c h?i nh? h? th?ng ngh? vi?n. M?c dù là bi?u t??ng qu?c gia, t?ng th?ng ch? y?u ??m nh?n vai trò t??ng t? th? t??ng, v?i ?i?u ki?n ph?i là thành viên c?a c? quan l?p pháp, tham gia phiên tr? l?i ch?t v?n và tránh b? phi?u b?t tín nhi?m.

Th? ch? bán t?ng th?ng

Th? ch? bán t?ng th?ng k?t h?p ??c ?i?m c?a ch? ?? t?ng th?ng và ngh? vi?n, yêu c?u chính ph? ch?u trách nhi?m tr??c c? t?ng th?ng và qu?c h?i. T?i Pháp, Th? t??ng do T?ng th?ng b? nhi?m nh?ng ph?i giành ???c s? ?ng h? c?a Qu?c h?i; trong tr??ng h?p T?ng th?ng và Qu?c h?i thu?c phe ??i l?p, hi?n t??ng “cùng chung qu?n tr?” (cohabitation) x?y ra, v?i T?ng th?ng ??m nhi?m an ninh và ??i ngo?i, còn Th? t??ng ph? trách n?i chính và kinh t?.

M?t s? qu?c gia ti?n hoá theo h??ng bán t?ng th?ng ho?c hoàn toàn t?ng th?ng. Ví d?, hi?n pháp C?ng hoà Weimar quy ??nh t?ng th?ng ???c b?u c? ph? th?ng v?i quy?n hành pháp v??t tr?i, lí thuy?t ch? dành cho tr??ng h?p kh?n c?p, và n?i các do t?ng th?ng b? nhi?m nh?ng ph?i ch?u trách nhi?m tr??c Reichstag. Ban ??u, t?ng th?ng ch? y?u mang tính bi?u t??ng v?i Reichstag gi? vai trò ch? ??o, nh?ng b?t ?n chính tr? kéo dài ?? làm t?ng vi?c s? d?ng quy?n kh?n c?p c?a t?ng th?ng. ??n n?m 1932, quy?n l?c chuy?n giao cho T?ng th?ng Paul von Hindenburg, ng??i có quy?n cách ch?c và t? b? nhi?m th? t??ng mà kh?ng c?n s? tín nhi?m c?a Reichstag, d?n ??n vi?c b? nhi?m Adolf Hitler làm Th? t??ng mà kh?ng tham v?n Reichstag.

Th? ch? t?ng th?ng

L?u y: Trong m?t h? th?ng chính tr? ki?u "t?ng th?ng ch?", nguyên th? qu?c gia kh?ng nh?t thi?t ph?i mang ch?c danh "t?ng th?ng". Thu?t ng? "t?ng th?ng ch?" ???c dùng ?? ch? b?t kì nguyên th? qu?c gia nào n?m gi? quy?n hành pháp th?c s? và kh?ng ph? thu?c tr?c ti?p vào c? quan l?p pháp ?? duy trì nhi?m kì.

M?t s? hi?n pháp ho?c ??o lu?t c? b?n quy ??nh r?ng nguyên th? qu?c gia kh?ng ch? mang tính bi?u t??ng mà còn là ng??i ??ng ??u hành pháp, ho?t ??ng ??c l?p v?i c? quan l?p pháp. H? th?ng này, ???c g?i là “t?ng th?ng ch?” ho?c “m? hình ?? ch?”, cho phép nguyên th? qu?c gia hoàn toàn ch?u trách nhi?m ??i v?i các quan ch?c hành pháp, có quy?n b? nhi?m ho?c mi?n nhi?m h? mà kh?ng c?n tham v?n y ki?n qu?c h?i. M?t s? h? th?ng t?ng th?ng, m?c dù kh?ng yêu c?u trách nhi?m gi?i trình t?p th? c?a chính ph? tr??c qu?c h?i, v?n ?òi h?i phê duy?t cá nhan ??i v?i các thành viên n?i các và trao quy?n ph? tru?t t?ng th?ng cho qu?c h?i (ví d?, Hoa K?). Trong tr??ng h?p này, quá trình tranh lu?n ch? y?u t?p trung vào vi?c xác nh?n b? nhi?m ch? kh?ng ph?i phê duy?t toàn b? n?i các, do ?ó c? ch? trách nhi?m gi?i trình kh?ng ho?t ??ng nh? trong h? th?ng ngh? vi?n.

Các h? th?ng t?ng th?ng là m?t ??c ?i?m n?i b?t c?a hi?n pháp ? chau M?, bao g?m c? hi?n pháp c?a Argentina, Brazil, Colombia, El Salvador, Mexico và Venezuela; ?i?u này th??ng ???c cho là do ?nh h??ng m?nh m? c?a Hoa K? trong khu v?c, và do Hi?n pháp Hoa K? ?? ?óng vai trò là ngu?n c?m h?ng và hình m?u cho các cu?c chi?n tranh giành ??c l?p ? M? Latinh vào ??u th? k? 19. H?u h?t các t?ng th?ng ? các qu?c gia này ???c l?a ch?n b?ng các ph??ng ti?n dan ch? (b?u c? tr?c ti?p ho?c gián ti?p ph? th?ng); tuy nhiên, gi?ng nh? t?t c? các h? th?ng khác, m? hình t?ng th?ng c?ng bao g?m nh?ng ng??i tr? thành nguyên th? qu?c gia b?ng các ph??ng ti?n khác, ??c bi?t là th?ng qua ch? ?? ??c tài quan s? ho?c ??o chính, nh? th??ng th?y ? M? Latinh, Trung ??ng và các ch? ?? t?ng th?ng khác. M?t s? ??c ?i?m c?a h? th?ng t?ng th?ng, ch?ng h?n nh? m?t nhan v?t chính tr? m?nh m?, chi?m ?u th? v?i m?t c? quan hành pháp ch?u trách nhi?m tr??c h?, ch? kh?ng ph?i c? quan l?p pháp, c?ng có th? ???c tìm th?y trong các ch? ?? quan ch? chuyên ch?, quan ch? l?p hi?n và ch? ?? m?t ??ng (ví d?: C?ng s?n), nh?ng trong h?u h?t các tr??ng h?p ??c tài, các m? hình hi?n pháp ???c tuyên b? c?a h? ch? ???c áp d?ng trên danh ngh?a ch? kh?ng ph?i trong lí thuy?t ho?c th?c ti?n chính tr?.

Th? ch? ??n ??ng

T?i m?t s? nhà n??c Mác - Lênin (d??i ?nh h??ng c?a Liên X? và các c?ng hoà X? vi?t), quy?n l?c th?c s? t?p trung vào ??ng duy nh?t h?p pháp, kh?ng t?n t?i ch?c danh nguyên th? qu?c gia chính th?c. Thay vào ?ó, ng??i ??ng ??u c? quan l?p pháp ???c xem là nguyên th? qu?c gia v? m?t cá nhan. ? Liên X?, v? trí này mang các t??c hi?u nh? Ch? t?ch U? ban Ch?p hành Trung ??ng, Ch? t?ch ?oàn Ch? t?ch X? vi?t T?i cao, ho?c Ch? t?ch Ban Ch?p hành Trung ??ng ??ng (??i v?i Nga X? vi?t giai ?o?n 1956–1966), và có th? kh?ng do nhà l?nh ??o de facto n?m gi? – nh? tr??ng h?p Nikita Khrushchev, v?n kh?ng ??ng ??u X? vi?t T?i cao nh?ng gi? ch?c Bí th? Th? nh?t c?a ??ng và Ch? t?ch H?i ??ng B? tr??ng.

Tình tr?ng này có th? d?n ??n bi?n ??i th? ch?, ?i?n hình ? Tri?u Tiên, khi sau nhi?m kì c?a Kim Nh?t Thành, ch?c v? t?ng th?ng b? b? tr?ng và v? t?ng th?ng quá c? ???c truy t?ng danh hi?u “L?nh t? V?nh vi?n”. Quy?n l?c th?c t? chuy?n giao cho con trai ?ng, Kim Chính Nh?t, và ch?c v? t?ng th?ng ???c thay th? (t? ngày 5/9/1998) cho m?c ?ích nghi l? b?i Ch? t?ch ?oàn Ch? t?ch H?i ngh? Nhan dan T?i cao, trong khi v? trí l?nh ??o ??ng – Ch? t?ch U? ban Qu?c phòng – ???c tuyên b? là “v? trí cao nh?t c?a nhà n??c”.

T?i C?ng hoà Nhan dan Trung Hoa, theo hi?n pháp hi?n hành c?a qu?c gia, ch?c v? Ch? t?ch n??c C?ng hoà Nhan dan Trung Hoa ph?n l?n mang tính nghi l? v?i quy?n l?c h?n ch?. Tuy nhiên, k? t? n?m 1993, theo th?ng l?, ch?c v? Ch? t?ch n??c ??ng th?i do T?ng Bí th? ??ng C?ng s?n Trung Qu?c n?m gi?, ng??i l?nh ??o t?i cao trong h? th?ng ??n ??ng. Ch?c v? Ch? t?ch n??c chính th?c ???c coi là m?t thi?t ch? c?a nhà n??c ch? kh?ng ph?i là m?t v? trí hành chính; v? m?t lí thuy?t, Ch? t?ch n??c ph?c v? theo s? u? nhi?m c?a ??i h?i ??i bi?u Nhan dan Toàn qu?c, c? quan l?p pháp, và kh?ng ???c trao quy?n h?p pháp ?? t? mình th?c hi?n các hành ??ng hành pháp.

V?n ?? v?i vi?c phan lo?i

M?c dù các ph?m trù phan lo?i r? ràng v?n t?n t?i, ??i khi r?t khó ?? xác ??nh m?t nguyên th? qu?c gia c? th? thu?c v? ph?m trù nào. Trên th?c t?, vi?c phan lo?i nguyên th? qu?c gia vào ph?m trù nào ???c ?ánh giá kh?ng d?a trên lí thuy?t mà d?a trên th?c ti?n ho?t ??ng c?a h?.

S? thay ??i hi?n pháp ? Liechtenstein vào n?m 2003 ?? trao cho nguyên th? qu?c gia, V??ng c?ng ???ng nhi?m, các quy?n hi?n ??nh bao g?m quy?n ph? quy?t ??i v?i lu?t pháp và quy?n mi?n nhi?m ng??i ??ng ??u chính ph? và n?i các. T??ng t?, các quy?n ban ??u ???c trao cho T?ng th?ng Hi L?p theo hi?n pháp C?ng hoà Hi L?p n?m 1974 ?? ??a Hi L?p ??n g?n h?n v?i m? hình bán t?ng th?ng c?a Pháp.

M?t tr??ng h?p ph?c t?p khác t?n t?i ? Nam Phi, n?i T?ng th?ng th?c ch?t ???c b?u b?i Ngh? vi?n (c? quan l?p pháp), do ?ó, v? nguyên t?c, t??ng t? nh? m?t ng??i ??ng ??u chính ph? trong h? th?ng ngh? vi?n, nh?ng ??ng th?i, t?ng th?ng c?ng ???c c?ng nh?n là nguyên th? qu?c gia. Các ch?c v? t?ng th?ng c?a Nauru và t?ng th?ng c?a Botswana c?ng t??ng t? v? m?t này v?i ch?c v? t?ng th?ng c?a Nam Phi.

Vai trò

Nguyên th? qu?c gia là v? trí hi?n ??nh cao nh?t c?a m?t qu?c gia có ch? quy?n. Vai trò c?a nguyên th? có th? bao g?m m?t s? ho?c toàn b? ch?c n?ng quy?n l?c, tu? thu?c vào quy ??nh hi?n pháp, nh?ng kh?ng ph?i lúc nào c?ng n?m quy?n l?c t?i cao trong ?i?u hành ??t n??c. Vi?c ??m nh?n ch?c v? này th??ng ???c ?ánh d?u b?ng nghi l? c?ng khai trang tr?ng nh? l? nh?m ch?c t?ng th?ng ho?c l? ??ng quang quan ch?.

Vai trò bi?u t??ng

Nguyên th? qu?c gia ngày nay gi? vai trò quan tr?ng nh? bi?u t??ng s?ng c?a nhà n??c; trong ch? ?? quan ch? di truy?n, hình ?nh quan ch? bi?u tr?ng cho s? liên t?c c?a qu?c gia. Ví d?, Quan ch? Canada ???c coi là hi?n than c?a nhà n??c và là bi?u t??ng c?a lòng trung thành, s? th?ng nh?t và quy?n uy.

Chan dung chính th?c c?a nguyên th? qu?c gia th??ng ???c tr?ng bày t?i các c? quan chính ph? và c?ng trình c?ng c?ng, theo truy?n th?ng t? th?i trung c? nh?m c?ng c? m?i liên h? bi?u t??ng gi?a c?ng chúng và chính quy?n. Tuy nhiên, th?ng l? này có th? b? l?m d?ng, d?n ??n vi?c nguyên th? qu?c gia tr? thành bi?u t??ng ch? ??o c?a qu?c gia và gay ra hi?n t??ng sùng bái cá nhan, v??t lên trên các bi?u t??ng qu?c gia khác nh? qu?c kì.

Các hình th?c th? hi?n ph? bi?n khác là trên ??ng xu, tem b?u chính và các lo?i tem khác, và ti?n gi?y, ??i khi ch? b?ng m?t dòng nh?c ??n ho?c ch? kí; và các ??a ?i?m c?ng c?ng, ???ng ph?, t??ng ?ài và các thi?t ch? nh? tr??ng h?c ???c ??t theo tên c?a các nguyên th? qu?c gia ???ng nhi?m ho?c ti?n nhi?m. Trong các ch? ?? quan ch? (ví d?: B?), th?m chí có th? có m?t th?ng l? gán tính t? "hoàng gia" theo yêu c?u d?a trên s? t?n t?i trong m?t s? n?m nh?t ??nh. Tuy nhiên, các k? thu?t chính tr? nh? v?y c?ng có th? ???c s? d?ng b?i các nhà l?nh ??o mà kh?ng có c?p b?c chính th?c là nguyên th? qu?c gia, ngay c? các l?nh ??o ??ng - và các nhà l?nh ??o cách m?ng khác mà kh?ng có u? nhi?m chính th?c c?a nhà n??c.

Nguyên th? qu?c gia th??ng ti?p ?ón các khách n??c ngoài quan tr?ng, ??c bi?t là các nguyên th? qu?c gia ??n th?m. H? ??m nh?n vai trò ch? nhà trong chuy?n th?m c?p nhà n??c, và ch??ng trình có th? bao g?m vi?c c? hành qu?c thi?u b?i m?t ban nh?c quan ??i, duy?t ??i ng? quan s?, trao ??i quà t?ng chính th?c và tham d? qu?c y?n t?i dinh th? chính th?c c?a ch? nhà.

??i v?i các nguyên th? qu?c gia kh?ng n?m gi? quy?n hành pháp, th??ng có m?t m?c ?? ki?m duy?t nh?t ??nh t? chính ph? ch?u trách nhi?m chính tr? (ch?ng h?n nh? ng??i ??ng ??u chính ph?). ?i?u này có ngh?a là chính ph? bí m?t phê duy?t ch??ng trình ngh? s? và các bài phát bi?u, ??c bi?t là khi hi?n pháp (ho?c lu?t t?c) gánh ch?u toàn b? trách nhi?m chính tr? b?ng cách trao quy?n b?t kh? xam ph?m cho v??ng mi?n (trên th?c t? c?ng áp ??t s? t??c ?o?t quy?n l?c chính tr?) nh? ? V??ng qu?c B? ngay t? ??u; trong m?t ch? ?? quan ch?, ?i?u này th?m chí có th? ???c m? r?ng ? m?t m?c ?? nào ?ó cho các thành viên khác c?a v??ng tri?u, ??c bi?t là ng??i th?a k? ngai vàng.

Sau ?ay là danh sách các ví d? t? các qu?c gia khác nhau v? các ?i?u kho?n chung trong lu?t, ho?c ch? ??nh m?t ch?c v? là nguyên th? qu?c gia ho?c xác ??nh m?c ?ích chung c?a nó:

Ví d? 1 (ch? ?? quan ch? l?p hi?n): Kho?n 1, ?i?u 56 c?a Hi?n pháp Tay Ban Nha n?m 1978 quy ??nh:

Nhà vua là nguyên th? qu?c gia, bi?u t??ng c?a s? th?ng nh?t và tính b?n v?ng c?a qu?c gia. Nhà vua phan x? và ?i?u hoà ho?t ??ng th??ng xuyên c?a các thi?t ch?, ??m nh?n vai trò ??i di?n cao nh?t c?a Nhà n??c Tay Ban Nha trong quan h? qu?c t?, ??c bi?t là v?i các qu?c gia thu?c c?ng ??ng l?ch s? c?a mình, và th?c hi?n các ch?c n?ng ???c Hi?n pháp và lu?t pháp trao cho.

Ví d? 2 (ch? ?? quan ch? l?p hi?n v?ng m?t): ?i?u 2 c?a ??o lu?t Hi?n pháp New Zealand n?m 1986 quy ??nh:

(1) Qu?c v??ng v?i t? cách là ng??i ??ng ??u Nhà n??c New Zealand, và s? ???c bi?t ??n b?ng t??c hi?u và danh x?ng hoàng gia ???c c?ng b? theo t?ng th?i ?i?m.

(2) Toàn quy?n do Qu?c v??ng b? nhi?m là ??i di?n c?a Qu?c v??ng t?i New Zealand.

Ví d? 3 (ch? ?? quan ch? l?p hi?n kh?ng n?m quy?n hành pháp): ?i?u 1 c?a Hi?n pháp Nh?t B?n quy ??nh:

Thiên hoàng là bi?u t??ng c?a Nhà n??c và c?a s? th?ng nh?t c?a Nhan dan, có ???c v? trí c?a mình t? y chí c?a nhan dan, n?i quy?n l?c t?i cao thu?c v?.

Ví d? 4 (c?ng hoà ngh? vi?n): Tiêu ?? II, ?i?u 87 c?a Hi?n pháp Y quy ??nh:

T?ng th?ng C?ng hoà là Nguyên th? qu?c gia và ??i di?n cho s? th?ng nh?t qu?c gia.

Ví d? 5 (c?ng hoà ngh? vi?n): ?i?u 67 c?a Hi?n pháp Iraq n?m 2005 quy ??nh:

T?ng th?ng C?ng hoà là Nnguyên th? qu?c gia và là bi?u t??ng c?a s? th?ng nh?t c?a ??t n??c và ??i di?n cho ch? quy?n c?a ??t n??c. T?ng th?ng ??m b?o vi?c tuan th? Hi?n pháp và b?o v? n?n ??c l?p, ch? quy?n, th?ng nh?t và s? an toàn l?nh th? c?a Iraq, theo các quy ??nh c?a Hi?n pháp.

Ví d? 6 (c?ng hoà bán t?ng th?ng): Tiêu ?? II, Ch??ng I, ?i?u 120 c?a Hi?n pháp B? ?ào Nha quy ??nh:

T?ng th?ng C?ng hoà ??i di?n cho C?ng hoà B? ?ào Nha, ??m b?o n?n ??c l?p qu?c gia, s? th?ng nh?t c?a nhà n??c và ho?t ??ng ?úng ??n c?a các thi?t ch? dan ch?, và là ex officio T?ng t? l?nh L?c l??ng V? trang.

Ví d? 7 (c?ng hoà t?ng th?ng): Ch??ng IV, M?c 1, ?i?u 66 c?a Hi?n pháp ??i Hàn Dan Qu?c quy ??nh:

(1) T?ng th?ng là nguyên th? qu?c gia và ??i di?n cho Nhà n??c tr??c các qu?c gia n??c ngoài.

(2) T?ng th?ng có trách nhi?m và ngh?a v? b?o v? n?n ??c l?p, toàn v?n l?nh th? và tính liên t?c c?a Nhà n??c và Hi?n pháp.

Ví d? 8 (c?ng hoà bán t?ng th?ng): Ch??ng VI, ?i?u 77 c?a Hi?n pháp Litva quy ??nh:

T?ng th?ng C?ng hoà là Nnguyên th? qu?c gia.

T?ng th?ng ??i di?n cho Nhà n??c Litva và th?c hi?n m?i ?i?u mà Hi?n pháp và lu?t pháp giao phó.

Ví d? 9 (c?ng hoà bán t?ng th?ng): Ch??ng 4, ?i?u 80, Kho?n 1-2 c?a Hi?n pháp Liên bang Nga quy ??nh:

1. T?ng th?ng Liên bang Nga là nguyên th? qu?c gia.
2. T?ng th?ng Liên bang Nga là ng??i b?o ??m Hi?n pháp Liên bang Nga và các quy?n và t? do c?a con ng??i và c?ng dan. Theo th? t?c ???c quy ??nh b?i Hi?n pháp Liên bang Nga, ?ng (bà) s? áp d?ng các bi?n pháp ?? b?o v? ch? quy?n c?a Liên bang Nga, n?n ??c l?p và s? toàn v?n c?a Nhà n??c, và s? ??m b?o s? ph?i h?p ho?t ??ng và t??ng tác c?a các c? quan chính quy?n Nhà n??c.

Ví d? 10 (c?ng hoà t?ng th?ng): M?c 87 (Ph?n th? hai, Ch??ng 1) c?a Hi?n pháp Argentina quy ??nh r?ng:

Quy?n hành pháp c?a Qu?c gia s? ???c trao cho m?t c?ng dan v?i t??c hi?u "T?ng th?ng c?a Qu?c gia Argentina".

Vai trò hành pháp

T?i ph?n l?n các qu?c gia, dù là c?ng hoà hay quan ch?, quy?n hành pháp ???c trao, ít nh?t là trên danh ngh?a, cho nguyên th? qu?c gia. Trong các h? th?ng t?ng th?ng, nguyên th? qu?c gia là ng??i ??ng ??u hành pháp de facto (trên th?c t?). Theo các h? th?ng ngh? vi?n, quy?n hành pháp ???c th?c thi b?i nguyên th? qu?c gia, nh?ng trên th?c t? ???c th?c hi?n theo l?i khuyên c?a n?i các và các b? tr??ng. ?i?u này t?o ra các thu?t ng? nh? "Chính ph? c?a Qu?c v??ng B? h?" và "Chính ph? c?a Ngài Toàn quy?n". Các ví d? v? h? th?ng ngh? vi?n trong ?ó nguyên th? qu?c gia ch? là ng??i ??ng ??u hành pháp trên danh ngh?a bao g?m úc, áo, Canada, ?an M?ch, ?n ??, Y, Na Uy, Tay Ban Nha và V??ng qu?c Anh.

Sau ?ay là các ví d? t? hi?n pháp c?a các qu?c gia khác nhau, minh ho? các quy ??nh chung v? vi?c phan b? quy?n hành pháp:

Ví d? 1 (ch? ?? quan ch? l?p hi?n): Theo ?i?u 12 c?a Hi?n pháp ?an M?ch n?m 1953:

Tuan theo các gi?i h?n ???c quy ??nh trong ??o lu?t Hi?n pháp này, Nhà vua có quy?n l?c t?i cao trong t?t c? các v?n ?? c?a V??ng qu?c, và Ngài s? th?c thi quy?n l?c t?i cao ?ó th?ng qua các B? tr??ng.

Ví d? 2 (ch? ?? quan ch? l?p hi?n v?ng m?t): Theo Ch??ng II, M?c 61 c?a ??o lu?t Hi?n pháp Kh?i Th?nh v??ng chung úc n?m 1900:

Quy?n hành pháp c?a Kh?i Th?nh v??ng chung ???c trao cho N? v??ng và ???c th?c thi b?i Toàn quy?n v?i t? cách là ??i di?n c?a N? v??ng, và bao g?m vi?c thi hành và duy trì Hi?n pháp này, và lu?t pháp c?a Kh?i Th?nh v??ng chung.

Ví d? 3 (c?ng hoà ngh? vi?n): Theo ?i?u 26 (2) c?a Hi?n pháp Hi L?p n?m 1975:

Quy?n hành pháp s? ???c th?c thi b?i T?ng th?ng C?ng hoà và Chính ph?.

Ví d? 4 (c?ng hoà ngh? vi?n): Theo ?i?u 53 (1) c?a Hi?n pháp ?n ??:

Quy?n hành pháp c?a liên bang ???c trao cho T?ng th?ng và s? ???c th?c thi b?i T?ng th?ng tr?c ti?p ho?c gián ti?p th?ng qua các quan ch?c c?p d??i theo Hi?n pháp.

Ví d? 5 (c?ng hòa bán t?ng th?ng): Theo Ch??ng 4, ?i?u 80, Kho?n 3 c?a Hi?n pháp Nga:

T?ng th?ng Liên bang Nga, theo Hi?n pháp Liên bang Nga và lu?t liên bang, s? xác ??nh các m?c tiêu c? b?n c?a chính sách ??i n?i và ??i ngo?i c?a Nhà n??c.

Ví d? 6 (c?ng hoà t?ng th?ng): Theo Tiêu ?? IV, Ch??ng II, M?c I, ?i?u 76 c?a Hi?n pháp Brazil:

Quy?n hành pháp ???c th?c thi b?i T?ng th?ng C?ng hoà, v?i s? h? tr? c?a các B? tr??ng Qu?c gia.

Ví d? 7 (c?ng hoà t?ng th?ng): ?i?u 2, M?c 1 c?a Hi?n pháp Hoa K? quy ??nh:

Quy?n hành pháp s? ???c trao cho m?t T?ng th?ng H?p chúng qu?c Hoa K?.

M?t s? ít tr??ng h?p ngo?i l? mà nguyên th? qu?c gia th?m chí kh?ng ph?i là ng??i ??ng ??u hành pháp trên danh ngh?a - và n?i quy?n hành pháp t?i cao theo hi?n pháp ???c trao m?t cách r? ràng cho m?t n?i các - bao g?m C?ng hoà Séc, Ireland, Israel, Nh?t B?n và Thu? ?i?n.

Vai trò ngo?i giao

M?c dù nhi?u hi?n pháp, ??c bi?t là t? th? k? 19 tr? v? tr??c, kh?ng ?? c?p r? ràng ??n nguyên th? qu?c gia theo ngh?a chung ???c s? d?ng trong m?t s? hi?p ??c qu?c t? ngày nay, các ch?c danh t??ng ?ng v?i v? trí này v?n ???c các qu?c gia khác c?ng nh?n là nguyên th? qu?c gia. Trong ch? ?? quan ch?, nhà vua/n? v??ng th??ng ???c hi?u là nguyên th? qu?c gia. C?ng ??c Viên v? Quan h? Ngo?i giao, ???c xay d?ng d?a trên t?p quán lau ??i, ho?t ??ng d?a trên ti?n ?? r?ng ng??i ??ng ??u phái b? ngo?i giao (ví d?: ??i s? ho?c kham s?) c?a qu?c gia c? ?i ???c u? nhi?m cho nguyên th? qu?c gia c?a qu?c gia ti?p nh?n.

Nguyên th? qu?c gia u? nhi?m (t?c là chính th?c phê chu?n) các ??i s? c?a n??c mình (ho?c nh?ng ng??i ??ng ??u phái b? ngo?i giao t??ng ???ng hi?m h?n, ch?ng h?n nh? cao u? ho?c kham s? Toà Thánh) th?ng qua vi?c g?i th? u? nhi?m chính th?c (và Th? tri?u h?i khi k?t thúc nhi?m kì) cho các nguyên th? qu?c gia khác và ng??c l?i, nh?n th? t? các ??i tác n??c ngoài c?a h?. N?u kh?ng có s? u? nhi?m ?ó, ng??i ??ng ??u phái b? ngo?i giao kh?ng th? ??m nh?n vai trò c?a mình và nh?n ???c v? th? ngo?i giao cao nh?t. Vai trò c?a nguyên th? qu?c gia v? v?n ?? này ???c pháp ?i?n hoá trong C?ng ??c Viên v? Quan h? Ngo?i giao n?m 1961, mà tính ??n n?m 2017 ?? có 191 qu?c gia có ch? quy?n phê chu?n.

Tuy nhiên, có nh?ng ?i?u kho?n trong C?ng ??c Vienna r?ng m?t ??i di?n ngo?i giao c?p th?p h?n, ch?ng h?n nh? m?t ??i bi?n lam th?i, ???c c?ng nh?n b?i b? tr??ng b? ngo?i giao (ho?c t??ng ???ng).

Vai trò quan s?

V?i t? cách là ng??i n?m gi? quy?n hành pháp t?i cao, nguyên th? qu?c gia th??ng ???c hi?n ??nh ho?c theo th?ng l? ???c xác ??nh là T?ng t? l?nh (Commander-in-Chief) c?a l?c l??ng v? trang (Armed Forces) qu?c gia, n?m gi? v? trí cao nh?t trong h? th?ng ch? huy quan s? (military chains of command).

Trong các th? ch? quan ch? l?p hi?n ho?c c?ng hoà ngh? vi?n, nguyên th? qu?c gia, trên ph??ng di?n de jure (pháp lí), có th? n?m gi? quy?n ch? huy t?i cao ??i v?i l?c l??ng v? trang. Tuy nhiên, theo th?ng l? (quy ??c b?t thành v?n) ho?c quy ??nh pháp lu?t thành v?n, vi?c th?c thi quy?n l?c này th??ng ???c th?c hi?n theo s? t? v?n c?a các b? tr??ng có trách nhi?m, d?n ??n vi?c quy?n quy?t ??nh de facto (trên th?c t?) v? các ho?t ??ng quan s? thu?c v? m?t c? quan/cá nhan khác. B?t k? quy?n l?c th?c t? ra sao, nguyên th? qu?c gia v?n ??m nhi?m các nghi l? liên quan ??n l?c l??ng v? trang và ??i khi xu?t hi?n trong quan ph?c, ??c bi?t ph? bi?n trong các ch? ?? quan ch?, n?i ph?i ng?u c?a quan ch? và các thành viên hoàng t?c c?ng có th? m?c trang ph?c t??ng t?. ?ay th??ng là d?p duy nh?t nguyên th? c?a m?t qu?c gia dan ch? ?n ??nh xu?t hi?n trong trang ph?c quan s? ??i v?i quan ??i.

Trong các ch? ?? ??c tài quan s? ho?c các chính ph? ???c thi?t l?p th?ng qua ??o chính quan s? (coups d'état), v? trí T?ng t? l?nh (commander-in-chief) mang tính ch?t ???ng nhiên, do toàn b? quy?n l?c trong th? ch? này ??u xu?t phát t? vi?c s? d?ng s?c m?nh quan s?. Trong m?t s? tr??ng h?p, kho?ng tr?ng quy?n l?c phát sinh t? chi?n tranh có th? t?o ?i?u ki?n cho nguyên th? qu?c gia v??t ra kh?i khu?n kh? vai trò hi?n ??nh th?ng th??ng.

Vai trò l?p pháp

Theo th?ng l?, nguyên th? qu?c gia, ??c bi?t trong các h? th?ng ngh? vi?n, nh? m?t ph?n c?a vai trò mang tính bi?u t??ng, s? ??m nhi?m vi?c khai m?c các k? h?p th??ng niên c?a c? quan l?p pháp. Ví d? ?i?n hình là l? khai m?c qu?c h?i (state opening of parliament) v?i bài phát bi?u t? ngai vàng (speech from the throne) t?i V??ng qu?c Anh. Ngay c? trong các h? th?ng t?ng th?ng, nguyên th? qu?c gia c?ng th??ng trình bày báo cáo chính th?c tr??c c? quan l?p pháp v? tình hình ??t n??c, ch?ng h?n nh? th?ng ?i?p liên bang (state of the union address) t?i Hoa K?, hay th?ng ?i?p qu?c gia (state of the nation address) t?i C?ng hoà Nam Phi.

T?i ph?n l?n các qu?c gia, quy ??nh chung là m?i d? lu?t ???c th?ng qua b?i m?t ho?c c? hai vi?n c?a c? quan l?p pháp ??u c?n ???c nguyên th? qu?c gia ky ban hành ?? chính th?c có hi?u l?c pháp lu?t. ? m?t s? qu?c gia, ví d? nh? V??ng qu?c Anh, V??ng qu?c B? và C?ng hoà Ireland, nguyên th? qu?c gia trên danh ngh?a ???c xem là m?t b? ph?n c?u thành c?a c? quan l?p pháp. Tuy nhiên, trong ?a s? các h? th?ng ngh? vi?n, nguyên th? qu?c gia th??ng kh?ng có quy?n ph? quy?t vi?c kí ban hành d? lu?t ?? ???c ngh? vi?n th?ng qua; hành ??ng kí phê chu?n (assent) c?a nguyên th? qu?c gia ch? y?u mang tính hình th?c, xác nh?n r?ng d? lu?t ?? ???c th?ng qua theo ?úng trình t? và th? t?c lu?t ??nh. Hành ??ng kí ban hành d? lu?t thành lu?t m?t cách chính th?c ???c g?i là s? c?ng b? lu?t (promulgation). T?i các qu?c gia quan ch?, th? t?c này ??i khi ???c g?i là s? phê chu?n c?a hoàng gia (royal assent).

Trong m?t s? h? th?ng ngh? vi?n, nguyên th? qu?c gia v?n ???c trao m?t s? quy?n h?n nh?t ??nh mang tính tu? nghi liên quan ??n các d? lu?t. Các quy?n này bao g?m: Quy?n ph? quy?t d? lu?t cho ??n khi c? quan l?p pháp (th?ng qua các vi?n) xem xét l?i và th?ng qua l?n th? hai; quy?n trì ho?n vi?c kí ban hành d? lu?t; ho?c quy?n ?ình ch? d? lu?t v? th?i h?n (th??ng th?y ? các qu?c gia còn duy trì ??c quy?n hoàng gia, tuy nhiên quy?n này r?t hi?m khi ???c s? d?ng); quy?n chuy?n d? lu?t ??n toà án ?? th?m ??nh tính h?p hi?n; ho?c quy?n ??a d? lu?t ra tr?ng c?u dan y.

Trong tr??ng h?p nguyên th? qu?c gia ??ng th?i n?m gi? v? trí ng??i ??ng ??u c? quan hành pháp, h? có kh? n?ng ki?m soát v? m?t chính tr? các bi?n pháp hành pháp c?n thi?t ?? tri?n khai lu?t. N?u thi?u các bi?n pháp này, lu?t ?? ???c c?ng b? có th? kh?ng ???c th?c thi trên th?c t?, th?m chí có th? b? b? quên trong nhi?u n?m ho?c v?nh vi?n.

Tri?u t?p và gi?i tán c? quan l?p pháp

Nguyên th? qu?c gia th??ng ???c trao quy?n tri?u t?p và gi?i tán c? quan l?p pháp qu?c gia. Trong ph?n l?n các h? th?ng ngh? vi?n, quy?n này th??ng ???c th?c hi?n theo ?? ngh? c?a ng??i ??ng ??u chính ph?. Tuy nhiên, ? m?t s? h? th?ng ngh? vi?n và m?t s? h? th?ng t?ng th?ng, nguyên th? qu?c gia có th? th?c hi?n quy?n này m?t cách ??c l?p. M?t s? qu?c gia quy ??nh nhi?m kì c? ??nh cho c? quan l?p pháp, kh?ng cho phép t? ch?c b?u c? tr??c th?i h?n (ví d?, ?i?u II, M?c 3 c?a Hi?n pháp Hoa K?). ? các h? th?ng khác, m?c dù th??ng có nhi?m kì c? ??nh, nguyên th? qu?c gia v?n có th?m quy?n gi?i tán c? quan l?p pháp trong nh?ng tình hu?ng nh?t ??nh. Khi ng??i ??ng ??u chính ph? m?t tín nhi?m t?i c? quan l?p pháp, m?t s? nguyên th? qu?c gia có th? t? ch?i yêu c?u gi?i tán c? quan l?p pháp, qua ?ó bu?c ng??i ??ng ??u chính ph? ph?i t? ch?c.

Trong th? ch? c?ng hoà, nguyên th? qu?c gia ngày nay th??ng ???c g?i là t?ng th?ng, tuy nhiên, m?t s? qu?c gia ?? ho?c ?ang s? d?ng các t??c hi?u khác. Các t??c hi?u ph? bi?n ???c s? d?ng trong các ch? ?? quan ch? bao g?m Hoàng ??/Hoàng h?u ho?c Qu?c v??ng/N? v??ng, bên c?nh ?ó còn có nhi?u t??c hi?u khác nh? ??i C?ng t??c, V??ng c?ng, Ti?u v??ng (Emir) và Sultan.

M?c dù t??c hi?u "t?ng th?ng" và các t??c hi?u trong ch? ?? c?ng hoà là ph? bi?n nh?t cho v? trí nguyên th? qu?c gia, ? m?t s? ch? ?? mang ??m tính dan t?c ch? ngh?a, nhà l?nh ??o có th? áp d?ng, m?t cách chính th?c ho?c de facto (trên th?c t?), m?t danh x?ng riêng bi?t, th??ng mang ngh?a "l?nh t?" trong ng?n ng? b?n ??a. Ví d? ?i?n hình là tr??ng h?p c?a Adolf Hitler, ng??i ??ng ??u duy nh?t c?a ??ng C?ng nhan ??c Qu?c gia X? h?i ch? ngh?a (??ng Qu?c x?), ??ng th?i kiêm nhi?m c? ch?c v? nguyên th? qu?c gia và ng??i ??ng ??u chính ph? ??c t? n?m 1934 ??n 1945, v?i danh x?ng "Führer" (ngh?a là "L?nh t?").

Các tr??ng h?p t?m quy?n và ngo?i l?

Trong tr??ng h?p nguyên th? qu?c gia kh?ng th? th?c hi?n nhi?m v? vì b?t kì lí do nào, các quy ??nh hi?n pháp th??ng cho phép chuy?n giao t?m th?i quy?n h?n cho m?t cá nhan ho?c m?t t?p th? ???c ch? ??nh. Trong các n?n c?ng hoà, tu? thu?c vào quy ??nh c?a hi?n pháp ho?c các bi?n pháp ?ng phó ???c ??a ra, ng??i t?m th?i ??m nh?n vai trò này có th? là phó t?ng th?ng, ng??i ??ng ??u chính ph?, c? quan l?p pháp ho?c ch? t?ch c? quan l?p pháp. Trong các ch? ?? quan ch?, vai trò này th??ng ???c giao cho m?t nhi?p chính ho?c m?t h?i ??ng nhi?p chính. Ví d?, t?i Hoa K?, Phó T?ng th?ng s? hành ??ng trong tr??ng h?p t?ng th?ng m?t n?ng l?c hành vi, trong khi t?i V??ng qu?c Anh, quy?n l?c c?a Quan ch? có th? ???c u? quy?n cho các c? v?n nhà n??c khi Quan ch? ? n??c ngoài ho?c kh?ng th? th?c hi?n nhi?m v?. ?áng chú y, c? hai ??ng nguyên th? c?a Andorra ??u kh?ng c? trú t?i qu?c gia này; m?i ng??i ???c ??i di?n b?i m?t ??i bi?u, m?c dù các ??i bi?u này kh?ng mang t??c hi?u chính th?c.

Trong nh?ng tình hu?ng ??c bi?t nh? chi?n tranh, b? chi?m ?óng, cách m?ng ho?c ??o chính, các thi?t ch? hi?n pháp, bao g?m c? v? trí nguyên th? qu?c gia (v?n mang y ngh?a bi?u t??ng quan tr?ng), có th? b? suy y?u thành hình th?c ho?c b? ?ình ch? ho?t ??ng ?? nh??ng ch? cho m?t thi?t ch? kh?n c?p (ví d? nh? ch? ?? ??c tài theo ki?u La M? c? ??i) ho?c b? xoá b? b?i m?t chính quy?n "lam th?i" m?i, ch?ng h?n nh? m?t t?p th? ki?u junta, ho?c b? lo?i b? b?i l?c l??ng chi?m ?óng, ví d? nh? m?t th?ng ??c quan s? (m?t ví d? th?i k? ??u là Harmost c?a Sparta).

Ng??i ??ng ??u chung c?a nhi?u qu?c gia

Trong giai ?o?n ??u c?a th?i kì c?n ??i ? chau ?u, m?t cá nhan th??ng ??ng th?i là quan ch? c?a nhi?u qu?c gia ??c l?p. Thu?t ng? ch? ?? quan ch? h?n h?p (composite monarchy) ???c s? d?ng ?? m? t? các tr??ng h?p mà các qu?c gia này ???c cai tr? hoàn toàn riêng bi?t. Trong các thu?t ng? ???ng th?i, liên minh cá nhan (personal union) th? hi?n s? ph?i h?p gi?a các chính ph? ít h?n so v?i liên minh th?c s? (real union). M?t ví d? hi?n t?i là m?t trong hai ??ng nguyên th? c?a Andorra ??ng th?i là T?ng th?ng Pháp.

C?n phan bi?t các hình th?c liên minh này v?i các th?c th? siêu qu?c gia (supranational entities). Các th?c th? siêu qu?c gia kh?ng ph?i là qu?c gia và kh?ng ???c ??nh ngh?a b?i m?t ch? ?? quan ch? chung, m?c dù chúng có th? (ho?c kh?ng) có m?t ch?c v? cao nh?t mang tính bi?u t??ng, ch? y?u là v? m?t nghi l?, ví d? nh? ch?c danh Ng??i ??ng ??u Kh?i Th?nh v??ng chung (hi?n do Quan ch? Anh n?m gi?, nh?ng kh?ng ???c quy ??nh pháp lí dành riêng cho Quan ch? Anh) ho?c ch?c danh Ng??i ??ng ??u Liên minh ? R?p (t?n t?i t? ngày 14 tháng 2 ??n ngày 14 tháng 7 n?m 1958, do Vua Iraq n?m gi? trong th?i gian t?n t?i ng?n ng?i c?a liên bang Hashemite gi?a Iraq và Jordan).

Các V??ng qu?c Th?nh v??ng chung

Các qu?c gia V?ong qu?c Th?nh v??ng chung (Commonwealth realms) có chung m?t quan ch?, hi?n t?i là Vua Charles III. T?i các qu?c gia này, ngo?i tr? V??ng qu?c Anh, m?t Toàn quy?n (Governor-general) ???c b? nhi?m b?i Quan ch?, th??ng theo ?? ngh? c?a th? t??ng c?a qu?c gia ?ó (tuy nhiên, ??i khi vi?c b? nhi?m d?a trên k?t qu? b? phi?u c?a ngh? vi?n qu?c gia, nh? tr??ng h?p c?a Papua New Guinea và Qu?n ??o Solomon). Toàn quy?n ?óng vai trò là ??i di?n c?a Quan ch? và th?c thi h?u h?t các ??c quy?n hoàng gia theo th?m quy?n hi?n ??nh. T?i úc, Vua Charles III th??ng ???c coi là nguyên th? qu?c gia, do Toàn quy?n và các Th?ng ??c bang ???c xác ??nh là "??i di?n" c?a ?ng. Tuy nhiên, do Toàn quy?n th?c hi?n h?u h?t các ch?c n?ng v??ng th?t c?p qu?c gia, trong các cu?c th?o lu?n chính tr? và trên truy?n th?ng, Toàn quy?n ??i khi ???c nh?c ??n nh? là nguyên th? qu?c gia. M?t s? kh?ng ch?c ch?n t??ng t?, dù ? m?c ?? th?p h?n, c?ng t?n t?i ? Canada v? vi?c ai—Quan ch?, Toàn quy?n, hay c? hai—nên ???c coi là nguyên th? qu?c gia. New Zealand, Papua New Guinea và Tuvalu ??u quy ??nh r? ràng r?ng Quan ch? là nguyên th? qu?c gia c?a h? (m?c dù hi?n pháp c?a Tuvalu nêu r? "b?t kì tham chi?u nào trong lu?t pháp ??n Nnguyên th? qu?c gia c?ng bao g?m tham chi?u ??n Toàn quy?n"). Trong các chuy?n th?m c?p nhà n??c và chính th?c, các Toàn quy?n th??ng ???c ??i x? nh? nguyên th? qu?c gia; t?i Liên h?p qu?c, h? ???c h??ng quy ch? nguyên th? qu?c gia bên c?nh Quan ch?.

Tính h?p pháp

Ch?c v? nguyên th? qu?c gia có th? ???c thi?t l?p theo nhi?u cách khác nhau và d?a trên nhi?u ngu?n tính h?p pháp khác nhau.

Th?ng qua h? c?u hay th?ng qua s?c l?nh

Quy?n l?c có th? xu?t phát t? v? l?c, nh?ng tính chính danh chính th?c th??ng ???c thi?t l?p, th?m chí th?ng qua các tuyên b? k? th?a mang tính h? c?u (ví d?: Tuyên b? gi? m?o v? dòng d?i t? m?t tri?u ??i tr??c ?ó). ?? có nh?ng tr??ng h?p ch? quy?n ???c trao th?ng qua hành ??ng có ch? y, ngay c? khi ?i kèm v?i các quy t?c k? v? (nh? trong tr??ng h?p phan chia tri?u ??i). Các s? trao quy?n ch? quy?n nh? v?y th??ng mang tính ép bu?c, ph? bi?n trong b?i c?nh t? quy?t ???c trao sau các cu?c n?i d?y dan t?c ch? ngh?a. M?t ví d? ?i?n hình là v? vua cu?i cùng c?a tri?u ??i Attalid thu?c V??ng qu?c Pergamon th?i Hi L?p hoá, ng??i ?? th?ng qua di chúc ?? l?i l?nh th? c?a mình cho Rome nh?m tránh m?t cu?c chinh ph?c th?m kh?c.

Theo s? s?p ??t c?a Chúa

D??i ch? ?? th?n quy?n, ??a v? th?n thánh ???c c?ng nh?n chuy?n hoá thành quy?n l?c tr?n th? d?a trên lu?t th?n thánh, có th? bi?u hi?n d??i d?ng quy?n l?c t?i cao c?a th?n thánh ??ng trên nhà n??c, t?o c?ng c? ?nh h??ng chính tr? cho gi?i giáo s?. S? phan chia quy?n l?c th?n quy?n có th? gay tranh c?i, nh? trong cu?c xung ??t b? nhi?m gi?a Giáo hoàng và Hoàng ?? La M? Th?n thánh, khi quy?n l?c th? t?c tìm cách ki?m soát vi?c b? nhi?m các giáo s? ch? ch?t nh?m ??m b?o s? ?ng h? c?a qu?n chúng, qua ?ó c?ng c? tính chính danh c?a mình b?ng cách k?t h?p nghi th?c x?c d?u trong l? ??ng quang.

B?ng b?u c?

Vi?c b?u c? th??ng là ph??ng th?c hi?n ??nh ?? l?a ch?n nguyên th? qu?c gia t?i các n??c c?ng hoà và m?t s? ch? ?? quan ch?, th?ng qua hình th?c tr?c ti?p (ph? th?ng ??u phi?u), gián ti?p (do c? quan l?p pháp ho?c ??i c? tri ?oàn nh? H? th?ng ??i c? tri Hoa K? th?c hi?n), ho?c nh? m?t ??c quy?n ??c t?n. ??c quy?n này cho phép nguyên th? các qu?c gia quan ch? thành viên trong liên bang t? b?u ra nguyên th? liên bang, ?i?n hình nh? Các Ti?u v??ng qu?c ? R?p Th?ng nh?t và Malaysia – n?i H?i ??ng T?n v??ng g?m quan ch? các bang b?u T?ng th?ng và Qu?c v??ng. T??ng t?, Giáo hoàng – nguyên th? Vatican – ???c H?ng y ?oàn (g?m các h?ng y d??i 80 tu?i do ti?n nhi?m b? nhi?m) b?u ch?n th?ng qua m?t ngh? H?ng y.

M?t s? danh x?ng Vi?t dùng ?? ch? v? trí Nguyên th? qu?c gia

T? Vi?t	Hán-N?m	T? nguyên	??i t??ng h??ng ??n
T?ng th?ng	総統	President (ti?ng Anh); Président (ti?ng Pháp); 總統 (ti?ng Trung)	Nguyên th? chính th? C?ng hoà nh?ng kh?ng ph?i do ??ng C?ng s?n n?m quy?n
Ch? t?ch n??c	主席渃	President (ti?ng Anh), Président (ti?ng Pháp), 主席 (ti?ng Trung)	Nguyên th? các n??c do ??ng C?ng s?n n?m quy?n
Ch? t?ch H?i ??ng Nhà n??c	主席會同茹渃	Chairman of the State Council (ti?ng Anh); Président du Conseil d'état (ti?ng Pháp); 國務委員會主席 (ti?ng Trung)	Ch?c danh trong l?ch s? t??ng ???ng v?i "Ch? t?ch n??c"
Qu?c tr??ng	國長	Chief /Head of State (ti?ng Anh); Chef de l'état (ti?ng Pháp); 元首 (ti?ng Trung)	Danh x?ng g?i l?nh ??o c?a m?t s? ch? ?? nhà n??c trong l?ch s? hi?n nay kh?ng còn dùng (Qu?c tr??ng Hitler c?a ??c Qu?c x?, Qu?c tr??ng B?o ??i c?a Qu?c gia Vi?t Nam)
Ch? t?ch ?y ban L?nh ??o Qu?c gia	主席委班領導國家	President of National Management Committee (ti?ng Anh); Président du comité national de gestion (ti?ng Pháp); 國家領導委員會主席 (ti?ng Trung)	Ch?c danh nguyên th? t?i Vi?t Nam C?ng hoà 1965-1967
Qu?c v??ng	國王	King (ti?ng Anh); Roi (ti?ng Pháp); 國王 (ti?ng Trung)	Nguyên th? chính th? Quan ch? là Nam gi?i
Hoàng ??	皇帝	Emperor (ti?ng Anh); Empereur (ti?ng Pháp); 皇帝 (ti?ng Trung)
N? hoàng	女皇	Empress (ti?ng Anh); Impératrice (ti?ng Pháp); 女皇 (ti?ng Trung)	Nguyên th? chính th? Quan ch? là N? gi?i
N? v??ng	女王	Queen (ti?ng Anh); Reine (ti?ng Pháp); 女王 (ti?ng Trung)
Toàn quy?n	全權	Governor General (ti?ng Anh); Gouverneur général (ti?ng Pháp) 总督 (ti?ng Trung)	??i di?n c?a vua/n? v??ng Anh t?i các n??c trong Kh?i Th?nh v??ng chung Anh, ng??i ??ng ??u m?t thu?c ??a có ch? quy?n
Giáo hoàng	教皇	Pope (ti?ng Anh); Pape (ti?ng Pháp); 教宗 (ti?ng Trung)	Ng??i ??ng ??u c?a toàn Giáo h?i C?ng giáo R?ma và là ng??i ??ng ??u qu?c gia Vatican
Sa hoàng	紗皇	Tsar (ti?ng Anh, ti?ng Pháp), Car (ti?ng Serbia); Цар (ti?ng Bulgaria, ti?ng Ukraina) và Царь (ti?ng Nga)	Danh hi?u c?a các hoàng ?? Nga, Bulgaria, Serbia và Gruzia trong m?t giai ?o?n l?ch s? nh?t ??nh, có ngu?n g?c t? ch?c Caesar c?a các Hoàng ?? La M?;
Thiên hoàng hay Nh?t hoàng	天皇咍日皇	天皇 tennō (ti?ng Nh?t)	Danh hi?u c?a các hoàng ?? Nh?t B?n
??i c?ng t??c	大公爵	Grand Duke (ti?ng Anh); Grand-Duc (ti?ng Pháp)	Nguyên th? ??i c?ng qu?c Luxembourg
Than v??ng	親王	Prince (ti?ng Anh, ti?ng Pháp); Fürst (ti?ng ??c)	Nguyên th? Than v??ng qu?c Monaco, Liechtenstein, Andorra

Ngoài ra còn m?t s? danh x?ng nguyên th? ???c xem là t??ng ???ng v?i danh hi?u Hoàng ??, nh?:

• Sultan = Vua Th? Nh? K?, vua ? m?t s? n??c H?i giáo;
• Emir = Ti?u v??ng (H?i giáo);
• Shah = Vua Ba T?;
• Padishah = Vua Ba T?, vua Th? Nh? K?;
• Kaiser = Danh hi?u c?a các Hoàng ?? La M? Th?n thánh, c?ng nh? các Hoàng ?? áo và Hoàng ?? ??c sau này;

Và 2 danh hi?u dành cho 2 nhà ??c tài ? chau ?u:

• Führer = (ch? dùng cho Hitler);
• Duce (ch? dùng cho Mussolini);

Các v? nguyên th? trên th? gi?i

?? tra c?u nhanh các v? nguyên th? ???ng nhi?m, xin xem Danh sách l?nh t? qu?c gia.

?? tra c?u v? các v? c?u nguyên th?, xin xem danh sách theo t?ng n??c, thí d?:

• Anh: Quan ch? Anh
• ?n ??: T?ng th?ng ?n ??
• Campuchia: Qu?c v??ng Campuchia
• Canada: Toàn quy?n Canada
• ??c: T?ng th?ng ??c
• Hàn Qu?c: T?ng th?ng Hàn Qu?c
• Vi?t Nam: Ch? t?ch n??c Vi?t Nam
• Hoa K?: T?ng th?ng Hoa K?
• Nga: T?ng th?ng Nga
• Nh?t B?n: Thiên hoàng Nh?t B?n
• Pháp: T?ng th?ng Pháp
• úc: Toàn quy?n úc

Xem thêm

• Ng??i ??ng ??u chính ph?