西藏令人神往的地方，二十天的西北行西藏敦煌

Cách m?ng Libya 1969
M?t ph?n c?a Chi?n tranh L?nh ? R?p
Gaddafi t?i m?t h?i ngh? th??ng ??nh ? R?p ? Libya, ngay sau cu?c Cách m?ng tháng Chín l?t ?? Vua Idris. Gaddafi m?c quan ph?c ng?i ? gi?a, xung quanh là T?ng th?ng Ai C?p Gamal Abdel Nasser (trái) và T?ng th?ng Syria Nureddin al-Atassi (ph?i)
Th?i gian 1 tháng 9 n?m 1969 ??a ?i?m Libya K?t qu? 百度 上汽集团荣威RX3官方指导价：万元外观方面，荣威RX3的设计与大抵相同，律动设计语言充满全车，车头飞翼的设计与RX5类似，不过进气格栅的面积大幅提升，原来的RX5格栅面积占车头的37%，这款RX3进气格栅面积占车头的46%，占比大幅提升，前脸冲击力更强。 Phong trào S? quan T? do giành chi?n th?ng L?t ?? và b?i b? ch? ?? Quan ch? Thành l?p C?ng hòa ? R?p Libya Muammar Gaddafi n?m quy?n
Tham chi?n
V??ng qu?c Libya L?c l??ng Phòng v? Cyrenaica (CYDEF)	Phong trào S? quan T? do
Ch? huy và l?nh ??o
Idris I Abdel Aziz El Shalhi Omar Ibrahim El Shalhi Hasan as-Senussi Wanis al-Qaddafi Abdul-Aziz Shennib	Muammar Gaddafi Abdessalam Jalloud Umar Muhayshi Khweldi Hameidi Bashir Saghir Hawadi Abu-Bakr Yunis Jabr Mustafa Kharoubi Abdel Moneim al-Houni Mohammed Najm Abdel Fatah Younis Khalifa Haftar Omar El-Hariri Awad Ali Hamza Mukhtar Abdullah al-Qarawi Sayyid Gaddaf al-Dam
L?c l??ng
Kh?ng r?	70
Th??ng vong và t?n th?t
CYDEF: 1 ng??i ch?t, 15 ng??i b? th??ng	0

Cu?c cách m?ng Libya n?m 1969 (ti?ng ? R?p: ?????? 1969 ?? ?????), còn ???c g?i là Cách m?ng al-Fateh hay Cách m?ng ngày 1 tháng 9, ?? ?ánh d?u m?t b??c ngo?t quan tr?ng trong l?ch s? Libya. S? ki?n này ???c kh?i x??ng b?i Phong trào S? quan T? do, m?t nhóm s? quan qu?c gia theo ch? ngh?a dan t?c ? R?p và ch? ngh?a Nasser trong Quan ??i Libya. Cu?c cách m?ng ?? d?n ??n vi?c l?t ?? Vua Idris I và ch? ?? quan ch? Senussi, thi?t l?p C?ng hòa ? R?p Libya thay th?.

Cu?c ??o chính ch? y?u do ??i tá Muammar Gaddafi d?n ??u, ng??i ?? n?i lên nh? là l?nh ??o Phong trào S? quan T? do. ??n cu?i nh?ng n?m 1960, chính ph? Vua Idris ngày càng tr? nên kh?ng ???c lòng dan do qu?n ly kém và tham nh?ng, khi?n ch? ?? này suy y?u và d? b? suy y?u tr??c làn sóng ch? ngh?a qu?c gia ? R?p ?ang lan r?ng kh?p khu v?c. Vào ngày 1 tháng 9 n?m 1969, khi Vua Idris ?ang ? Th? Nh? K? ?? ?i?u tr? y t?, Gaddafi và các s? quan ??ng ??i c?a mình ?? t? ch?c m?t cu?c ??o chính t? Benghazi. Cu?c ??o chính di?n ra kh?ng ?? máu và nh?ng ng??i cách m?ng nhanh chóng giành quy?n ki?m soát ??t n??c.

Thái t? Hasan as-Senussi, ng??i ???c cho là s? k? v? Vua Idris, ?? t? b? quy?n lên ng?i sau cu?c cách m?ng. Sau ?ó, Libya ???c tuyên b? là m?t n??c c?ng hòa t? do và có ch? quy?n b?i H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng (RCC) m?i thành l?p, v?i Gaddafi làm ch? t?ch và tr? thành ng??i ??ng ??u nhà n??c. ?i?u này ?ánh d?u kh?i ??u th?i k? cai tr? kéo dài h?n b?n th?p k? c?a Gaddafi ??i v?i Libya.

B?i c?nh

Vi?c phát hi?n ra các m? d?u l?n vào n?m 1959 ?? thay ??i ?áng k? b?i c?nh kinh t? Libya. T? m?t trong nh?ng qu?c gia nghèo nh?t th? gi?i, Libya nhanh chóng tr? thành m?t qu?c gia giàu có nh? thu nh?p t? vi?c bán d?u m?. Tuy nhiên, s? thay ??i kinh t? nhanh chóng này c?ng d?n ??n b?t m?n n?i b? ?áng k?. Ph?n l?n s? giàu có t? d?u m? t?p trung vào tay Vua Idris và m?t nhóm nh? l?nh ??o c?p cao, ?i?u này ?? làm t?ng s? ph?n n? trong c?ng chúng. H?n n?a, ch? ?? quan ch? Libya ?? ít n? l?c ?? th?ng nh?t ??t n??c ho?c gi?i quy?t các v?n ?? qu?n tr? n?i b?, d?n ??n s? b?t m?n lan r?ng trong dan chúng.

??n cu?i nh?ng n?m 1960, m?t s? phong trào y th?c h? nh? ch? ngh?a Nasser, ch? ngh?a Ba'ath và ch? ngh?a qu?c gia/x? h?i ch? ngh?a ? R?p ?ang gia t?ng s?c m?nh trên kh?p Th? gi?i ? R?p, càng làm t?ng thêm s? b?t m?n ? Libya. Gi?a lúc s? b?t m?n gia t?ng này, C? quan Tình báo Trung ??ng Hoa K? (CIA) ?? d? ?oán kh? n?ng x?y ra m?t cu?c ??o chính do các thành ph?n trong L?c l??ng V? trang Libya th?c hi?n. M?c dù CIA bi?t v? Phong trào S? quan T? do c?a Gaddafi, nh?ng s? chú y chính c?a h? l?i t?p trung vào nhóm cách m?ng "Giày ?en" c?a Abdul Aziz Shalhi. Abdul Aziz Shalhi và anh trai c?a ?ng, Omar, là nh?ng nhan v?t có ?nh h??ng ? Libya, là con trai c?a Ibrahim Shalhi, c? v?n tr??ng lau n?m c?a Vua Idris, ng??i ?? b? cháu trai Hoàng h?u Fatima ám sát vào n?m 1954.

Sau v? ám sát Ibrahim Shalhi, anh em nhà Shalhi ?? ???c Vua Idris ?ng h?, ??c bi?t là ? khu v?c có ?nh h??ng Cyrenaica. Tuy nhiên, ?nh h??ng ngày càng t?ng và tham nh?ng c?a gia ?ình Shalhi ?? gay thêm s? b?t m?n trong dan chúng Libya. Ng??i Anh, nh?ng ng??i duy trì s? hi?n di?n quan s? ?áng k? ? Libya và có quan h? ch?t ch? v?i b? ch? huy cao c?p quan ??i Libya, c?ng tin r?ng m?t cu?c ??o chính là ?i?u kh?ng th? tránh kh?i. B? tr??ng B? Qu?c phòng Anh Denis Healey sau này ?? ghi nh?n trong h?i ky n?m 1991 r?ng s? s?p ?? ch? ?? quan ch? b?i m?t cu?c ??o chính quan s? d??ng nh? là ?i?u t?t y?u và gia ?ình Shalhi là ?ng c? viên sáng giá ?? d?n ??u cu?c ti?p qu?n nh? v?y.

Ng??i Anh ???c cho là ?a thích vi?c gia ?ình Shalhi lên n?m quy?n do lo ng?i r?ng Thái t? Hasan as-Senussi có th? r?i vào ?nh h??ng ch? ngh?a Nasser, có kh? n?ng bi?n Libya thành m?t qu?c gia ch? h?u c?a Ai C?p và liên k?t v?i Liên X?. Do ?ó, h? coi gia ?ình Shalhi có kh? n?ng ti?p t?c các chính sách than ph??ng Tay c?a Idris h?n. Giai ?o?n chu?n b? cho s? bi?n ??ng chính tr? ?? ???c thi?t l?p, v?i nhi?u phe phái s?n sàng giành quy?n ki?m soát trong m?t Libya ngày càng b?t ?n.

??o chính

??n tháng 4 n?m 1969, anh em nhà Shalhi ?? c?ng c? v?ng ch?c quy?n l?c t?i Libya. Abdul Aziz Shalhi ?? v??n lên v? trí T?ng Tham m?u tr??ng Quan ??i Libya, trong khi Omar Shalhi, tr? thành c? v?n hoàng gia. Omar càng c?ng c? ?nh h??ng h?n n?a b?ng cách k?t h?n v?i con gái c?a m?t c?u Th? t??ng trong m?t bu?i l? xa hoa, ?i?u này làm gia t?ng thêm s? ph?n n? c?ng chúng ??i v?i ch? ?? quan ch?. Khi tin ??n v? m?t cu?c ??o chính c?a anh em nhà Shalhi lan truy?n, Vua Idris ?? ?i ra n??c ngoài ??n Th? Nh? K? và Hy L?p vào gi?a n?m 1969. Trong th?i gian ? n??c ngoài, Idris ?? ?? ngh? thoái v? khi ?ang ?i ngh? ? Hy L?p sau khi bi?t v? vi?c phan phát các ?n ph?m ch?ng Idris.

Nh?n th?y s? b?t ?n ngày càng gia t?ng và m?i ?e d?a s?p x?y ra do anh em nhà Shalhi gay ra, Gaddafi và Phong trào S? quan T? do c?a ?ng ?? th?y c? h?i ?? hành ??ng. Vào ngày 1 tháng 9 n?m 1969, h? phát ??ng "Chi?n d?ch Jerusalem", m?t cu?c ??o chính ???c ph?i h?p t?t nh?m l?t ?? ch? ?? quan ch? tr??c khi anh em nhà Shalhi có th? n?m quy?n.

Vào sáng ngày 1 tháng 9, kho?ng 70 s? quan tr? trong quan ??i, ???c bi?t ??n v?i tên g?i Phong trào S? quan Liên hi?p T? do, cùng v?i nh?ng ng??i lính ch? y?u t? Binh ?oàn Truy?n tin, ?? giành quy?n ki?m soát chính ph? và b?i b? ch? ?? quan ch? Libya. Cu?c ??o chính, b?t ??u ? Benghazi, di?n ra nhanh chóng và hi?u qu?, ch? kéo dài hai gi? ?? hoàn thành. Các ??n v? quan ??i nhanh chóng t?p h?p sau nh?ng ng??i l?nh ??o ??o chính, và trong vòng vài ngày, quy?n ki?m soát quan s? ?? ???c thi?t l?p ? Tripoli và kh?p ph?n còn l?i c?a ??t n??c.

Nh?ng S? quan T? do ?? chi?m ?óng chi?n l??c các ??a ?i?m quan tr?ng, bao g?m san bay, kho c?nh sát, ?ài phát thanh và v?n phòng chính ph? ? c? Tripoli và Benghazi. Chính Gaddafi ?? chi?m ???c tr?i Barqa ? Benghazi, trong khi các s? quan khác chi?m gi? các c? s? quan s? quan tr?ng. Umar Muhayshi chi?m tr?i Tripoli, và Jalloud ti?p qu?n các ??n v? pháo phòng kh?ng thành ph?. Khweldi Hameidi chi?m ?ài phát thanh Tripoli và ???c giao nhi?m v? b?t gi? Thái t? Sayyid Hasan ar-Rida al-Mahdi as-Sanussi, bu?c ?ng ph?i t? b? quy?n lên ng?i.

Khi các l?nh ??o ??o chính b?t gi? Abdul Aziz Shalhi, ?ng ???c cho là ?? kêu lên trong s? hoài nghi: "Kh?ng, các ng??i th?t ngu ng?c, cu?c ??o chính kh?ng ph?i là ?êm nay!" Ph?n ?ng này nh?n m?nh cách mà Phong trào S? quan T? do ?? khéo léo v??t qua anh em nhà Shalhi, n?m b?t th?i c? ?? giành quy?n ki?m soát Libya.

Cu?c ??o chính ?? nh?n ???c s? ?ng h? nhi?t tình, ??c bi?t là t? gi?i tr? ? các khu v?c ?? th?. M?c dù có nh?ng lo ng?i ban ??u, nh?ng kh?ng có s? kháng c? ?áng k? nào ? Cyrenaica và Fezzan, và cu?c ??o chính ?? ???c th?c hi?n mà kh?ng có b?t k? báo cáo nào v? các tr??ng h?p t? vong ho?c s? c? b?o l?c.

Phong trào S? quan T? do, nh?n trách nhi?m cho cu?c ??o chính, ???c l?nh ??o b?i m?t ban l?nh ??o g?m m??i hai thành viên ???c g?i là H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng (RCC). H?i ??ng ?? tr? thành chính ph? m?i c?a Libya sau cu?c ??o chính. Trong tuyên b? ban ??u c?a H?i ??ng vào ngày 1 tháng 9, H?i ??ng tuyên b? Libya là m?t qu?c gia t? do và có ch? quy?n mang tên C?ng hòa ? R?p Libya. H?i ??ng nh?n m?nh cam k?t c?a mình ??i v?i "t? do, ?oàn k?t và c?ng b?ng x? h?i", h?a h?n bình ??ng cho t?t c? c?ng dan và c? h?i làm vi?c danh d?. H?i ??ng ?? miêu t? s? cai tr? c?a ng??i Th? Nh? K?, Y và chính ph? "ph?n ??ng" b? l?t ?? nh? thu?c v? "th?i k? ?en t?i" và kêu g?i ng??i dan Libya ti?n lên nh? nh?ng "anh em t? do" vào m?t k? nguyên m?i c?a th?nh v??ng, bình ??ng và danh d?.

S? ki?n sau ??o chính

Sau cu?c ??o chính, m?i quan tam t?c th?i c?a chính ph? m?i là m?i ?e d?a ti?m tàng t? Vua Idris b? ph? tru?t ho?c ng??i th?a k? c?a ?ng, Hasan as-Senussi. Hasan, cùng v?i các quan ch?c dan s? và quan s? c?p cao khác c?a chính ph? hoàng gia, bao g?m c? Abdul Aziz Shalhi, ?? b? giam gi? trong cu?c ??o chính. Tuy nhiên, m?i ?e d?a này nhanh chóng gi?m b?t khi Hasan c?ng khai t? b? quy?n k? v? ngai vàng, bày t? s? ?ng h? ??i v?i chính ph? m?i và kêu g?i ng??i dan ch?p nh?n nó m?t cách hòa bình.

Trong khi ?ó, Omar Shalhi, ng??i ?? tr?n kh?i Libya, tìm ki?m s? can thi?p t? n??c ngoài ?? kh?i ph?c ch? ?? quan ch?. Vào ngày 2 tháng 9 n?m 1969, ?ng liên l?c v?i Ngo?i tr??ng Anh Michael Stewart t?i London, yêu c?u s? can thi?p quan s? c?a Anh, nh?ng Stewart t? ch?i cung c?p b?t k? s? h? tr? nào. Sau ?ó, Omar ??n Hoa K?, nh?ng chính quy?n Nixon ?? l?nh nh?t ti?p ?ón ?ng, ch? cho phép ?ng g?p m?t ??i di?n c?p trung c?a Hoa K? t?i Liên H?p Qu?c. ??ng th?i, Vua Idris, ng??i ?? liên l?c v?i T?ng th?ng Ai C?p Nasser, ?? tách mình ra kh?i nh?ng n? l?c c?a Omar Shalhi trong vi?c tìm ki?m s? can thi?p t? n??c ngoài. Idris cho bi?t ?ng kh?ng có y ??nh tr? l?i Libya và ??i l?i, ???c H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng ??m b?o v? s? an toàn gia ?ình ?ng ? Libya. Idris ?? ch?n c? trú t?i Ai C?p m?t l?n n?a, n?i ?ng s?ng cho ??n khi qua ??i vào n?m 1983.

Vào ngày 7 tháng 9 n?m 1969, H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng ?? b? nhi?m m?t n?i các m?i ?? qu?n ly n??c c?ng hòa m?i ???c tuyên b?. Mahmud Sulayman al-Maghribi, m?t k? thu?t viên ???c ?ào t?o t?i M?, ng??i ?? b? giam gi? t? n?m 1967 vì các ho?t ??ng chính tr? c?a mình, ?? ???c b? nhi?m làm th? t??ng. H?i ??ng B? tr??ng m?i g?m tám thành viên ch? y?u là dan s?, ngo?i tr? hai s? quan quan ??i, Adam Said Hawwaz và Musa Ahmad, nh?ng ng??i kh?ng thu?c H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng. Tuy nhiên, hai s? quan này s?m b? cáo bu?c có liên quan ??n m?t am m?u ??o chính th?t b?i ch?ng l?i H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng vào tháng 12 n?m 1969.

H?i ??ng B? tr??ng có nhi?m v? th?c hi?n các chính sách chung do H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng ?? ra. Ngày h?m sau, H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng th?ng c?p cho ??i úy Gaddafi lên hàm ??i tá và b? nhi?m ?ng làm T?ng t? l?nh L?c l??ng V? trang Libya, c?ng c? vai trò l?nh ??o c?a ?ng. M?c dù ban ??u H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng gi? bí m?t danh tính các thành viên cho ??n tháng 1 n?m 1970, nh?ng r? ràng r?ng Gaddafi là ng??i ??ng ??u H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng và là l?nh ??o trên th?c t? c?a Libya.

Các nhà phan tích nhanh chóng nh?n th?y nh?ng ?i?m t??ng ??ng gi?a cu?c ??o chính Libya n?m 1969 và cu?c cách m?ng n?m 1952 c?a Ai C?p d??i s? l?nh ??o c?a Gamal Abdel Nasser. Phong trào S? quan T? do Libya r? ràng ?? ???c truy?n c?m h?ng t? kinh nghi?m c?a Ai C?p và s? l?nh ??o l?i cu?n c?a Nasser. Trong nh?ng tháng sau cu?c ??o chính, H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng ?? b?t tay vào m?t lo?t c?i cách trong n??c. H? tuyên b? Libya trung l?p trong Chi?n tranh L?nh, ph?n ??i ch? ngh?a th?c dan và ?? qu?c, và cam k?t ?oàn k?t ? R?p và ?ng h? s? nghi?p c?a ng??i Palestine ch?ng l?i Israel. H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng c?ng kh?ng ??nh Libya là m?t ph?n c?a "qu?c gia Arab" và duy trì H?i giáo là qu?c giáo.

H?i ??ng Ch? huy Cách m?ng ?? gi?i tán các th? ch? ngh? vi?n c?a v??ng qu?c c? và n?m gi? t?t c? quy?n l?p pháp. L?nh c?m các ??ng phái chính tr?, có hi?u l?c t? n?m 1952, ti?p t?c ???c duy trì d??i ch? ?? m?i. Chính ph? ?? bác b? ch? ngh?a c?ng s?n, ch? y?u do các nguyên t?c v? th?n, và thay vào ?ó thúc ??y m?t phiên b?n ch? ngh?a x? h?i ? R?p k?t h?p các giá tr? H?i giáo v?i các c?i cách x? h?i, kinh t? và chính tr?. Y th?c h? này nh?m tái ??nh hình x? h?i Libya theo h??ng ch? ngh?a dan t?c Arab và ch? ngh?a x? h?i H?i giáo, ??ng th?i t?o kho?ng cách cho ??t n??c kh?i c? ch? ngh?a t? b?n ph??ng Tay và ch? ngh?a c?ng s?n ph??ng ??ng.

??i ngo?i

Trên tr??ng qu?c t?, Gaddafi can thi?p vào c?ng vi?c n?i b? c?a nhi?u qu?c gia:

• ?ng ?ng h? "Cu?c cách m?ng H?i giáo" ? Tchad ch?ng l?i s? cai tr? c?a thi?u s? Kit? giáo do ng??i Pháp thi?t l?p d??i s? l?nh ??o c?a Fran?ois Tombalbaye.
• ?ng h? tr? m?nh m? ng??i H?i giáo ? mi?n Nam Philippines. Tripoli ?? tr? thành ??a ?i?m ?àm phán gi?a chính ph? Philippines và ng??i H?i giáo vào n?m 1976, k?t thúc b?ng vi?c trao quy?n t? tr? cho các t?nh mi?n Nam.
• Gaddafi ?ng h? nhà ??c tài Idi Amin ? Uganda.
• ?ng ??ng v? phía Pakistan trong cu?c xung ??t v?i ?n ?? n?m 1971 và ph?n ??i Bangladesh ??c l?p

Gaddafi ?? c?ng c? quan h? v?i Liên X? vào n?m 1974 sau chuy?n th?m c?a Abdul Salam Jalloud, ng??i ??ng th? hai trong chính quy?n Libya, ??n Moskva và ky k?t các th?a thu?n h?u ngh? và v? khí. Ngày 2 tháng 3 n?m 1977, Gaddafi "t? ch?c" kh?i t?t c? các v? trí chính th?c và t?p trung "l?nh ??o cu?c cách m?ng ? Libya".

Xem thêm

• Cách m?ng Ai C?p 1952
• N? l?c ??o chính Libya n?m 1969
• N? l?c ??o chính Libya n?m 2013
• N? l?c ??o chính Libya n?m 2014
• Cách m?ng V?n hóa Libya