持‘质’以恒 2016中国厨卫年会在广东中山成功召开
Selim I | |||||
---|---|---|---|---|---|
Sultan Th? Nh? K? | |||||
![]() Ti?u h?a ph?m c?a Selim I th?i Ottoman vào th? k? 16. | |||||
Sultan c?a ?? qu?c Ottoman | |||||
Tr? vì | 1512 – 1520 | ||||
Ti?n nhi?m | Bayezid II | ||||
K? nhi?m | Suleiman I | ||||
Th?ng tin chung | |||||
Sinh | 10 tháng 10, 1465 Amasya, Th? Nh? K? | ||||
M?t | 22 tháng 9, 1520 Erdine, Th? Nh? K? | ||||
Thê thi?p | Hafsa Hatun Sultan | ||||
H?u du? |
| ||||
| |||||
Tri?u ??i | Nhà Ottoman | ||||
Than ph? | Bayezid II | ||||
Than m?u | Aysha Hatun | ||||
T?n giáo | H? phái Sunni c?a ??o H?i | ||||
Ch? ky | ![]() |
Selim I (ti?ng Th? Nh? K?: I. Selim; 10 tháng 10, 1465 – 22 tháng 9, 1520) là v? vua th? 9 c?a ?? qu?c Ottoman, tr? vì t? n?m 1512 ??n 1520.[1] ?ng là m?t v? vua tài ba trong l?ch s? Th? Nh? K?, ng??i ?? sáp nh?p vùng Trung ??ng vào ?? qu?c c?a mình sau m?t lo?t chinh chi?n.
Vì tính khí tàn b?o, ?ng có ngo?i hi?u là Yavuz Sultan Selim, d?ch là Selim the Stern trong ti?ng Anh, và t?m d?ch là 'Selim hà kh?c' trong ti?ng Vi?t.
Tu?i tr?
[s?a | s?a m? ngu?n]Selim chào ??i n?m 1465 t?i Amasya, là con trai c?a Bayezid II (1481 - 1512) và là cháu n?i c?a Mehmed II (1444 - 46 r?i 1451 - 81). M? c?a Selim là Aysha Hatun. Selim ???c m? t? là m?t con ng??i cao to, và r?t gi?i v? c??i ng?a và ?ánh ki?m.[2] Thu? nh?, ?ng theo h?c Mevlana Abdulhalim, m?t nhà giáo có ti?ng ? kinh thành. D??i tri?u ??i Bayezid II, Selim ???c vua cha phong làm quan T?ng tr?n Trabzon. T?i ?ay, ?ng ???c h?c h?i thêm v? ph??ng pháp cai tr? c?ng nh? h? th?ng quan s? c?a nhà n??c phong ki?n Ottoman.
S? nghi?p
[s?a | s?a m? ngu?n]Chi?n tranh v?i Gruzia và Caucasius
[s?a | s?a m? ngu?n]Th?y n??c Gruzia láng gi?ng có nhi?u ho?t ??ng ch?ng l?i nhà Ottoman, Yavuz Sultan Selim ?? ba l?n t? y ra quan ?ánh n??c này. Quan Ottomani toàn th?ng, và chi?m gi? Kars, Erzurum và Artvin (1508) và nh? nh?ng hành ??ng và thành c?ng anh hùng c?a mình, ?ng ta ???c ??t tên là "Yavuz". Yavuz Sultan Selim ?? t? y mang quan t?n c?ng vào vùng Caucasia mà kh?ng có s? cho phép c?a cha mình là Sultan Beyazid và sau ?ó h?u h?t ng??i Gruzia s?ng ? các vùng ??t này ??u c?i sang ??o H?i.[2][3]
Xung ??t v?i ph? hoàng
[s?a | s?a m? ngu?n]Yavuz Sultan Selim ?? t?n c?ng Caucasia mà kh?ng có s? cho phép c?a cha mình là Sultan Beyazid và sau ?ó ?ng mu?n có m?t ch?c v? th?ng ??c ? Rumeli ?? ???c ? g?n kinh thành Istanbul. Khi kh?ng th? có ???c th? mình mu?n, ?ng ta ?? phát quan t?n c?ng Edirne qua Rumeli, nh?ng sau ?ó ?ng b? quan ??i c?a cha mình ?ánh b?i và ?? may m?n tr?n thoát ???c ??n Crimea. N?m 1512, Sehzade Ahmet, ng??i con th? t? c?a cha mình, ???c các quan kêu g?i ??n Istanbul ?? tr? thành ng??i cai tr? ti?p theo. Tuy nhiên l?n này, c?m v? quan Janissary ?? n?i lo?n và vì th? ?ng ta b? ?á kh?i ngai vàng. Sau ?ó, Ph? hoàng Bayeizid II mi?n c??ng bu?c ph?i nh??ng ng?i l?i cho Yavuz Sultan Selim.[3]
Lên ng?i
[s?a | s?a m? ngu?n]N?m 1502, Ismail I sáng l?p nhà Safavid ? Ba T?. Ismail I v?n là m?t ng??i theo h? phái Shia c?a ??o H?i, ?? ti?n hành xam l?n l?nh th? ??ng th?i truy?n bá Shia vào Ottoman thu?c h? phái Sunni.[2] Hay tin, Bayezid II cho quan quan ?i ?ánh d?p, nh?ng kh?ng n?i. Th?m t? nh?t là khi t? t??ng c?a tri?u ?ình Ottoman là Ali Pasha ch?t trong khi d?p gi?c.

N?m 1512, nh?n th?y s? y?u kém c?a nhà vua, các quan ??i th?n trong tri?u ?? quy?t ??nh ph? tru?t Bayezid II và thay vào ?ó là l?p ng??i con th? c?a nhà vua, Ahmed,[2] ng??i mà h? tin s? là m?t v? vua m?nh m? h?n.[4] Tuy nhiên, cu?c chi?n tranh giành quy?n k? v? bùng n? gi?a Ahmed và Selim. K?t qu? là Selim, v?i s? giúp ?? c?a toán C?m v? quan Janissary, giành chi?n th?ng, còn Ahmed b?i vong. Sau ?ó, các quan d? ??nh m?i con th? sáu c?a vua là Korkut [5] lên ng?i, nh?ng toán Janissary t? ch?i. Ngày 25 tháng 4 n?m 1512, Bayezid ban chi?u thoái v? và truy?n ng?i cho Selim.[2] Th? là ?ng lên ng?i, tr? thành vua th? 9 c?a nhà Ottoman. Ngay l?p t?c, ?ng x? t? các anh em c?a mình, và c? các con c?a h?.
Selim là m?t trong nh?ng v? vua thành c?ng và ?áng kính nh?t c?a ?? ch?. ?ng ta cao l?n, m?nh m?, d?ng c?m, d? d?n, nh?ng r?t khiêm t?n m?c dù có n?ng l?c và vi?t th?. ?ng kh?ng bao gi? ngh? ng?i trong th?i gian cai tr? c?a mình, ?ng làm vi?c ch?m ch? và t? ch?c các chi?n d?ch, l?p ??y kho b?c v?i r?t nhi?u vàng. ?ng là m?t chuyên gia v? s? d?ng ki?m, b?n cung và ??u v?t. ?ng ta có ria mép dài nh?ng ?ng ta c?t rau ?i?u ?ó làm ?ng kh?ng gi?ng nh? các v? vua khác.[3]
M? mang b? c?i
[s?a | s?a m? ngu?n]
Cu?c chinh ph?t Ba T?
[s?a | s?a m? ngu?n]N?m 1489, Yavuz Selim tr? thành th?ng ??c c?a Trabzon. Do m?i ?e d?a c?a ng??i Shiis ?ang phát tri?n ? Ba T?, anh ta ?? chi?n ??u ch?ng l?i l?c l??ng c?a Shah Ismail. N?m 1508, ?ng ?? v??t qua quan ?oàn l?n c?a Shah và ??y h? ra kh?i biên gi?i.[3]
Sultan Selim I có tham v?ng xam chi?m vùng Trung ??ng và ti?p t?c nh?ng cu?c chinh ph?t c?a ?ng n?i là sultan Mehmed II.[2]
Tho?t ??u, ?ng c?t quan xam l??c ?? qu?c Ba T?, ?? ng?n ch?n s? truy?n bá giáo phái Shia vào l?nh th? Ottoman. Sultan Selim I và vua Ismail I nhà Safavid ?? g?i nhau nhi?u t?i h?u th?.[2]
N?m 1514, tr??c chi?n d?ch t?i Ba T?, Yavuz Selim I ?? ra l?nh ?àn áp hàng ngàn ng??i Alevis ? t?nh Rum ? Anatolia ?? tránh nguy c? b? t?n c?ng trong khi hành quan ??n l?nh th? ?ó cho cu?c chi?n.[3]
Ngày 23 tháng 8 n?m 1514, hai vua than chinh ??i nhau trong tr?n Chaldiran n?i ti?ng. Selim - v?i 60.000 - 212.000 quan, ?? ??i phá 12.000 - 40.000 quan c?a Ismail. Ismail b? th??ng, và v? c?a vua này b? b?t làm con tin. Sau ?ó, quan ??i Ottoman t?m th?i chi?m Tabriz, kinh ?? c?a ?? qu?c Ba T?.

Cu?c chinh ph?t Ai C?p
[s?a | s?a m? ngu?n]Sau chi?n th?ng Chaldiran, Selim chuy?n chú y c?a mình sang Ai C?p do nhà Mamluk cai tr?. Th? r?i, ?ng ?? c?t quan xam l??c Ai C?p, r?i ??p tan quan Mamluk trong tr?n Marj Dabiq g?n Aleppo (1516).[6] Vua nhà Mamluk là Al-Ashraf Qansuh al-Ghawri b?i vong và quan Ottoman ch?t l?y ??u al-Ghawri. Cùng n?m ?y, con al-Ghawri là Tuman bay II lên thay vua cha.
Sau chi?n th?ng Marj Dabiq, quan Ottoman chi?m Syria, Palestine ngày nay.[6]
Sang n?m sau (1517) Selim ti?n vào Cairo, và th?ng quan Mamluk t?i Ridanieh, b?t gi?t Tuman bay. Kinh ?? Cairo th?t th?, Ai C?p, cùng v?i hai thành ph? thánh ??a H?i giáo là Mecca và Medinah sáp nh?p vào ?? qu?c Ottoman. Selim x?ng làm Hakim un Haremeyn (Vua c?a hai mi?n ??t thánh) hay Khadim un Haremeyn (The Servant of The Two Holy Shrines).[2]
Sau cu?c chinh ph?t Ai C?p và các mi?n ??t thánh n?m 1517, Selim I ?? b?t vua nhà Abbasid c?a Cairo là Al-Mutawakkil III (lên ng?i n?m 1509) ph?i nh??ng ng?i khalip,[6] ??ng th?i ph?i giao chi?c áo choàng và thanh g??m - c?a thánh Muhammad ??o H?i - cho ?ng. Mutawakkil ??ng y, và k? t? ?ó, Selim - c?ng nh? các vua nhà Ottoman k? v?, ??u x?ng làm khalip.
Trong các n?m 1515 - 1517 Selim ?? bi?n Ottoman thành ?? qu?c hùng m?nh nh?t c?a th? gi?i H?i giáo.[6]
Qua ??i
[s?a | s?a m? ngu?n]Selim Yavuz qua ??i t?i Corlu, Erdine n?m 1520, h??ng th? 55 tu?i, ? ng?i 8 n?m. T??ng truy?n trong th?i gian này ?ng ?ang chu?n b? chinh ph?t ??o Rhodes ? Hy L?p.[7]

Nghe tin vua cha qua ??i, quan T?ng tr?n Manisa là Suleiman 25 tu?i lên thay, xay d?ng ??t n??c hùng m?nh. ?ó là vua Suleiman I.
Nh?n ??nh
[s?a | s?a m? ngu?n]Dù ch? tr? vì trong m?t th?i gian ng?n ng?i, Selim là m?t v? vua có c?ng v?i ??t n??c.[2] Theo các s? gia, Selim có tính khí nóng n?y và c??ng tráng, gi?ng nh? m?t anh hùng.
? Th? Nh? K?, t??ng truy?n v?n th??ng có m?t s? cau nguy?n ?? l?ng m? nh?ng ng??i b?t ??ng chính ki?n "c?u cho ng??i ???c là m?t t? t??ng c?a Selim". Cau nói này b?t ngu?n t? tính cách tàn b?o c?a Selim, m?t ng??i lu?n lu?n có lòng tin t??ng và k? v?ng thái quá vào chính các t? t??ng và quan l?i c?a mình, ?? kh?ng ng?n ng?i x? t? v? s? nh?ng t? t??ng làm ph?t lòng Selim.
Danh hi?u
[s?a | s?a m? ngu?n]M?t s? danh hi?u c?a Selim Yavuz:
Ph?
[s?a | s?a m? ngu?n]- ^ Ti?u s? c?a Yavuz Sultan Selim L?u tr? ngày 29 tháng 9 n?m 2007 t?i Wayback Machine ???c truy c?p vào ngày 16 tháng 9 n?m 2007
- ^ a b c d e f g h i Selim I
- ^ a b c d e "Allabouturkey/Selim I."
- ^ Khi ?ó là quan T?ng tr?n Amasya.
- ^ Khi ?ó là quan T?ng tr?n Manisa
- ^ a b c d Travel Guide to Turkey
- ^ "History and chronology of Selim I of Turkey". B?n g?c l?u tr? ngày 4 tháng 8 n?m 2008. Truy c?p ngày 4 tháng 12 n?m 2008.
Tham kh?o
[s?a | s?a m? ngu?n]![]() | Bài vi?t ho?c ?o?n này c?n ng??i am hi?u v? ch? ?? này tr? giúp biên t?p m? r?ng ho?c c?i thi?n. |
Liên k?t ngoài
[s?a | s?a m? ngu?n]